Innowacyjny system zarządzania gospodarką odpadami komunalnymi” obejmował szereg zadań mających na celu poprawę gospodarki odpadami pochodzącymi z gospodarstw domowych. W ramach projektu powstał system gospodarki odpadami SMOK - System Monitorowania Odpadów Komunalnych SMOK, który jest systemem podziemnej, selektywnej zbiórki odpadów, to narzędzie służące mieszkańcom, przedsiębiorstwom szeroko pojętej gospodarki komunalnej i samorządom do poprawnej segregacji oraz monitoringu odpadów komunalnych. SMOK to system z podziemnymi zbiornikami na odpady wraz z koszami wrzutowymi oraz z oprogramowaniem umożliwiającym identyfikację gospodarstwa domowego korzystającego z systemu i szeroko pojęte zarządzanie gospodarką odpadami w gminie. System ten składa się 6 podziemnych pojemników na odpady o objętości 1100 l (tradycyjne pojemniki na odpady). Umieszczone są one na 2 elektrycznie podnoszonych ponad poziom gruntu platformach. Każda z nich mieści wewnątrz po 3 pojemniki na różne frakcje odpadów. System obsługiwany jest przez oprogramowanie do analizy danych o zebranych odpadach oraz zarządzania całą gospodarką odpadami komunalnymi w gminie. Część z danych jest ogólnodostępna poprzez stronę: www.smok.kepice.pl. Dodatkowo, SMOK wyposażony jest w internetową wyszukiwarkę odpadów, przyporządkowującą dany odpad do odpowiedniej frakcji. Wyszukiwarka ta jest regularnie uzupełniana o nowe rodzaje odpadów przez korzystających z aplikacji mieszkańców. Podziemny system SMOK przyczynia się do poprawy estetyki miejskiej i wpływa na poprawę warunków sanitarno-higienicznych oraz odorowych.

Zasada działania Systemu:

1. Przy platformach podziemnych z kioskami wrzutowymi umieszczony jest panel obsługi, przy którym użytkownik loguje się za pomocą indywidualnego, przypisanego do lokalu mieszkalnego chip’a umieszczonego w breloczku i pobiera określną liczbę samoprzylepnych kodów kreskowych na worki z odpadami. Alternatywnie, można zalogować się przy użyciu indywidualnego loginu i hasła na stronie www.smok.kepice.pl i wygenerować kod pin, który wpisujemy na panelu obsługi. Ps. Można też wygenerować zapas kodów i przechowywać je w swoim mieszkaniu. Z gotowymi do wyrzucenia odpadami można się udać prosto do kiosków wrzutowych, z pominięciem panelu obsługi.

2. Użytkownik następnie skanuje kod kreskowy przy kiosku wrzutowym dla odpowiedniej frakcji i po odblokowaniu klapy wrzutowej umieszcza odpady w worku z naklejonym kodem kreskowym. Na końcu zamyka ręcznie klapę.

3. W systemie podziemnym znajdują się pojemniki umieszczone na wagach, co wraz z czujnikami zapełnienia służy do informowania obsługi o potrzebie opróżnienia pojemników. Ponadto uzyskane dane o wadze odpadów, częstotliwości zapełnienia itp. służą do celów sprawozdawczych i analitycznych. Dzięki kodom kreskowym możliwy jest monitoring ilości oraz identyfikacja rodzaju (poprawności segregacji) odpadów wrzucanych przez konkretny lokal mieszkalny.

4. Dodatkowo, SMOK wyposażony jest w internetową wyszukiwarkę odpadów, przyporządkowującą dany odpad do odpowiedniej frakcji. Wyszukiwarka ta jest regularnie uzupełniana o nowe rodzaje odpadów przez korzystających z aplikacji mieszkańców.

• 11.2017 r. złożono fiszkę zgłoszeniową w konkursu dotacji ogłoszonego 18 lipca 2017 roku przez Ministerstwo Rozwoju (MR), Konkurs skierowany do jednostek samorządu terytorialnego pod tytułem: „HUMAN SMART CITIES. Inteligentne miasta współtworzone przez mieszkańców” współfinansowany z Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna na lata 2014-2020.
• 10.2018 spotkanie z potencjalnym, kluczowym partnerem – Politechniką Gdańską.
• 10.2018 r. Gmina Kępice wspólnie z Politechniką Gdańską i Stowarzyszeniem na Rzecz Miasta i Gminy Kępice „Razem dla Kępic” złożyła kompletny wniosek o dofinansowanie projektu.
• 04.2019 – rozpoczęcie realizacji projektu
• 2019 – wizyta studyjna w Nakle nad Notecią
• 09-12.06.2019 – wizyta studyjna w Szwecji
• 09.2019 – Konferencja otwierająca projekt   
• 09.2019 – Zakończenie etapu nr 1 projektu tj. „Pogłębiona diagnoza i analiza problemu, w tym konsultacje społeczne” w wyniku czego na podstawie wywiadów pogłębionych i ankiet wśród mieszkańców gminy Kępice opracowano szczegółowe założenia do SMOK i przyjęto:
  • Strategię wdrażania Systemu Monitorowania Gospodarki Odpadami i komunikacji z mieszkańcami
  • Raport z diagnozy wraz z rekomendacjami
• 10.2019 – Prezentacja koncepcji na Targach Pol-Eco Poznań
• 08.2020 – wybór wykonawcy SMOK
• 02.2021 - wdrożenie instalacji SMOK.

Wyniki analizy kosztów i korzyści wdrożenia nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi wskazują na brak finansowej opłacalności takiej inwestycji przy aktualnie założonym poziomie kosztów inwestycyjnych. Tym niemniej, w przypadku pilotażowej inwestycji znaczną część kosztów stanowią koszty jednorazowe związane z nabyciem innowacyjnego rozwiązania informatycznego służącego monitoringowi gospodarki odpadami stworzonego na specjalne potrzeby gminy Kępice. W przypadku implementacji nowego systemu gospodarki odpadami w kolejnych miejscach gminy, koszt ten może zmaleć do około 50 – 100 tys. zł. Wówczas zasadniczym kosztem będzie instalacja urządzeń, nie zaś zakup oprogramowania, które stanowi istotny udział w kosztach inwestycyjnych. Przy takich nakładach inwestycyjnych wartości zerowe lub dodatnie odnotowałyby wskaźniki finansowej efektywności FNPV i FRR. Wówczas budżet systemu gospodarowania odpadami komunalnymi równoważyłby się. Korzyści ekonomiczne, społeczne i środowiskowe wdrożenia nowego systemu w kolejnych lokalizacjach mogłyby znacznie przewyższać koszty finansowe związane z takimi inwestycjami.

Wdrożenie systemu SMOK tworzy nowy, przyjazny sposób gromadzenia i segregacji odpadów komunalnych:

• Estetyczne miejsce gromadzenia odpadów i czystość.
• Bezpieczeństwo nowego systemu - kamery chroniące obiekt i uniemożliwienie korzystania z systemu
  osobom spoza osiedla (bez breloka z czytnikiem).
• Wygoda dostępu do pojemników - brelok, kody kreskowe i kod PIN.
• W porównaniu do systemu tradycyjnych pojemników - nowy system ustanawia odpowiedzialność indywidulaną,
  a nie zbiorową za brak prawidłowej segregacji odpadów. Lepsza segregacja odpadów po wprowadzeniu nowego systemu.
• Poprawa estetyki miejsc wyrzucania odpadów. Zwiększenie poziomów recyklingu i innych form odzysku zasobów.
• Rosnąca świadomość ekologiczna odbiorcy systemu.
• Możliwość pozyskania finansowania dla zrównoważonych działań w zakresie gospodarki odpadowej, zarówno ze środków UE jak i krajowych. Ograniczony negatywny wpływ na środowisko i zmniejszony ślad węglowy m.in. po przez dostosowanie
  odbioru odpadów do potrzeb a nie grafiku, zwieszony odzysk surowców itd. Edukacja ekologiczna w szkołach od najmłodszych klas - wyrobienie postawy proekologicznej. Brak kar dla jednostek samorządu terytorialnego za brak segregacji lub jej niską jakość.
• Powstawanie nowych osiedli mieszkaniowych zgodnych z zasadą zrównoważonego rozwoju.
• Rozwój systemu SMOK w kierunku tańszych systemów naziemnych oraz wykorzystania systemów OZE
  do produkcji energii elektrycznej na potrzeby własne systemu.

System SMOK może przyczynić się do rozwiązania problemów, wynikających z braku poprawnej segregacji odpadów przez mieszkańców budynków wielorodzinnych, w wyniku zapewnienia narzędzia do ograniczenia odpowiedzialności zbiorowej za nieprawidłową segregację odpadów. Głównym efektem społecznym i ekologicznym jaki został osiągnięty w wyniku realizacji projektu, jest stworzenie inteligentnej technologii/urządzenia/systemu identyfikacji poprawnej segregacji, umożliwiającego racjonalną, a zarazem zrównoważaną i przyjazną środowisku techniki. zagospodarowania i recyklingu odpadów. Podjęte działania nad wdrożeniem innowacyjnej techniki selektywnej zbiórki odpadów, której podstawowym zadaniem jest ograniczenie ilości odpadów podlegających składowaniu zostanie osiągnięte dzięki racjonalizacji systemu gospodarki odpadowej poprzez zapewnienie właściwej infrastruktury do ich zagospodarowania.

Projekt miał za zadanie stworzenie i wdrożenie teleinformatycznego systemu zarządzania i automatyki, pozwalającego identyfikować poprawną segregację odpadów mieszkańców budynków wielorodzinnych, a także zbierać, przetwarzać i analizować dane, oraz angażować i edukować mieszkańców od przedszkola do seniora. Prototyp systemu identyfikacji poprawnej segregacji, składający się głównie z podziemnych koszy, kiosku wrzutowego z wagą, drukarką kodów kreskowych, jest techniki łatwą do aplikacji w innych gminach wiejskich i miejskich na terenie całego kraju. Popyt na tego typu rozwiązanie w gminach jest ogromny, ze względu na powszechny problem niepoprawnej segregacji odpadów. Wdrożenie to przyczyni się do polepszenia estetyki i ograniczenia odorowości osiedlowych miejsc selektywnej zbiórki odpadów. Innowacyjność tego projektu pozwalająca zaliczyć Kępice do miast inteligentnych (Smart City) to przede wszystkim identyfikacja poprawnej segregacji odpadów wśród mieszkańców budynków wielorodzinnych, co dotychczas było niemożliwe.

Przy wdrożeniu systemu należy pamiętać o minimalizacji możliwych jego ograniczeń:

• Niechęć wśród niektórych użytkowników do korzystania z wyszukiwarki odpadów w aplikacji internetowej.
• Utrudniony dostęp do pojemników dla niektórych użytkowników - brelok i kody kreskowe, dodatkowe
  czynność przy tzw. wyrzucaniu odpadów.
• Obawa użytkowników przed możliwością identyfikacji gospodarstwa domowego z którego pochodzą
  odpady.
• Rosnące koszty eksploatacyjne (w tym m.in. ceny energii elektrycznej).

Podsumowując, prototypowy system identyfikacji poprawnej segregacji można łatwo zaimplementować na innych osiedlach wielorodzinnych w gminach  miejskich i wiejskich w kraju (system informatyczny jest do dyspozycji w ramach powszechnego dostępu).