Model Usług Społecznych w gminie Bełżyce został wdrożony w oparciu o fakultatywne rozwiązanie systemowe określone w ustawie z 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych, określanej mianem ,,kroczącej zmiany systemowej”. Jest to nowa jakość polityki społecznej na poziomie lokalnym. CUS to instytucja nowoczesna odpowiadająca na zdiagnozowane potrzeby w zakresie usług społecznych i ich koordynacji wszystkich mieszkańców gminy Proces przekształcenia OPS w CUS przyniósł identyfikowane korzyści z perspektywy samorządu lokalnego, mieszkańców oraz instytucji przekształcanej. Aktualnie identyfikowane problemy społeczne m.in. niska dzietność, starzejące się społeczeństwo powodują, iż każdy samorząd musi być przygotowany na budowanie długofalowej strategii samorządu odpowiedzialnego społecznie.

Modelowe rozwiązanie w ramach zmiany systemowej jest rozwiązaniem, które wypracowało rekomendację przede wszystkim w zakresie jego obligatoryjności ustawowej. Konstrukcja finansowa wskazywana jako montaż środków budżetu państwa, UE i własnych gminy. Wartością dodaną tego rozwiązania jest decyzyjność samorządu gminnego nie tylko w zakresie katalogu usług społecznych jak również źródeł finansowania usług. Pozwala budować proces inwestycji w infrastrukturę społeczną.

Wdrożone rozwiązanie jest sposobem realizacji zadań z obszaru polityki społecznej na poziomie lokalnym, który rozwija i koordynuje usługi społeczne, w tym:

• odpowiada na identyfikowane potrzeby wszystkich mieszkańców i wzmacnia wizerunek samorządu lokalnego jako odpowiedzialnego społecznie;
• wpisuje się w priorytety polityki społecznej UE i profilowanie polityki społecznej na poziomie krajowym (Krajowa Strategia Rozwoju Usług Społecznych i procesy deinstytucjonalizacji); 
• pozwala na zastosowanie różnych źródeł finansowania przez samorządy lokalne oraz obniżenie ponoszonych kosztów;
• wspiera rozwój lokalnej oraz partnerskiej współpracy międzysektorowej;
• stwarza nowe możliwości wykorzystania zasobów kadrowych i profesjonalizację zawodów pomocowych.

Styl zarządzania CUS jest bardziej menażerski, samorząd poprzez kontraktację usług społecznych na zewnętrz, wdrożenie procesów monitorowania jakości dostarczanych usług dla mieszkańców oraz ich ewaluacja to elementy które powodują wysoki poziom efektywności.

Kamień Milowy I grudzień 2020 r. czerwiec 2021 r.

• Opracowanie Koncepcji powstania Modelu Usług Społecznych;
• Przeprowadzenie diagnozy potrzeb społeczności lokalnej;
• Opracowanie Planu Wdrażania Modelu Usług Społecznych;
• Podjęcie Uchwały R.M w Bełżycach w sprawie: Programu Usług Społecznych;

Kamień Milowy II lipiec 2021-grudzień 2021 r.

• Podjęcie Uchwały w sprawie: Przekształcenia OPS w CUS oraz nadania statutu;
• Proces kontraktacji usług społecznych określonych w programie z zastosowaniem klauzul społecznych;
• Działania informacyjno-promocyjne dla mieszkańców gminy,

Kamień Milowy III styczeń 2022 do nadal:

• Monitorowanie i analiza wyników rozwiązania modelowego; 
• Upowszechnianie i promocja w ramach tzw. dobrej praktyki na poziomie krajowym, regionalnym;
• Współpraca z Kancelarią Prezydenta, Radą Programową ds. CUS, MRIPS, MFIPR oraz Konwentem ROPS, Forum CUS w zakresie wsparcia eksperckiego i udziału w licznych konferencjach, panelach oraz wypracowania rekomendacji.

Wyniki monitorowania Modelu Usług Społecznych, wskazują jednoznacznie na osiągnięcie zamierzonego celu, czyli wdrożenie rozwiązania oczekiwanego przez mieszkańców w sferze zabezpieczania ich potrzeb społecznych. Stan pandemiczny oraz kryzys uchodźczy były czynnikami które determinowały zwiększone zapotrzebowanie na usług społeczne szczególności wsparcie psychologiczne i terapeutyczne. Dowodem na trafność wdrożonego rozwiązania są m.in.: zdecydowanie większa liczba osób korzystających z usług społecznych niż z systemu pomocy społecznej (z czego tylko 20 % mieszkańców znajduje się w obu systemach). Elementem kluczowym jest również realizowany Plan Organizowania Społeczności lokalnej w ramach działalności statutowej CUS, który dał impuls do organizacji w formie partycypacyjnej nowych wielu wydarzeń lokalnych oraz przyczynił się do rozwoju wolontariatu. Przeprowadzona z mieszkańcami diagnoza prezentuje ich odczucia z wdrożonego rozwiązania jako ,,otwarcia się na ich potrzeby”.

Rozwiązanie modelowe w pełni odpowiada na potrzeby mieszkańców, co zostało potwierdzone przeprowadzoną diagnozą potrzeb i potencjału społeczności lokalnej. Została ona przeprowadzona przez firmę zewnętrzną w sposób wysoce partycypacyjny ze społecznością lokalną z zastosowaniem metod badawczych zarówno jakościowych jak i ilościowych. Katalog dostępnych usług społecznych zawiera usługi o charakterze grupowym: Klub Rodzica i Dziecka, Klub Aktywności Lokalnej oraz usługi indywidualne dostępne w dwóch formach mobilnej (świadczonej w miejscu zamieszkania) lub w siedzibie CUS: poradnictwo psychologiczne dla dzieci i dorosłych, terapia rodzinna, krótkoterminowa, dla osób uzależnionych, mediacje, dietetyk, logopeda, psychiatria środowiskowa, usługi asystencko-wytchnieniowe dla osób niepełnosprawnych. Rozwój usług na poziomie lokalnym zdecydowanie zmniejsza konieczność wsparcia instytucjonalnego i niweluje koszty ponoszone z budżetu gminy.

Rozwiązanie modelowe dedykowane jest do wdrożenia przez samorządy gminne lub 2-3 gminy (CUS międzygminny) oparte na regulacji prawnej. Możliwość realizacji na zasadzie porozumienia zadań własnych i zleconych z zakresu administracji rządowej przez CUS – format współpracy partnerskiej i zwiększenia dostępności do usług dla mieszkańców. Wdrożenie Modelu Usług Społecznych w gminie pozwala na utworzenie profesjonalnej instytucji dla wszystkich mieszkańców, która zmieni stereotypy ,,klasycznej pomocy społecznej”. Przeprowadzony proces przekształcenia jest administracyjnie procedurą uproszczoną nie noszącą żadnych znamion typowej likwidacji instytucji. Wdrożone rozwiązanie daje możliwość aplikowania o środki zewnętrzne na rozwój obszaru polityki społecznej (perspektywa finansowania w ramach programów Funduszy Europejskich z perspektywy 2021-2027).

Planując wdrożenie Modelu Usług Społecznych warto kierować się następującymi rekomendacjami:

• Monitorujemy lokalne strategie rozwoju poprzez jasne wyznaczanie celów, komunikowanie metodologii i obowiązków;
• promujemy systematyczną ewaluację działań podejmowanych w ramach działalności samorządów lokalnych poprzez wykorzystywanie istniejącej wiedzy i doświadczenia oraz zapewnienie wystarczających zasobów i zdolności do przeprowadzenia oceny, w tym poprzez koordynację instytucjonalną i łączenie zasobów;
• inwestujemy we wspieranie liderów i menedżerów w celu zapewnienia im autonomii, narzędzi, wsparcia i odpowiedzialności, aby mogli oni skutecznie wykorzystywać swoje zdolności przywódcze;
• dokonujemy przeglądy efektywności praktyk zarządzania zasobami ludzkimi i zainwestowanie w strategiczne zdolności zarządzania personelem;
• doskonalimy istniejące inicjatywy w zakresie otwartego rządzenia i wspieranie dalszego zaangażowania interesariuszy.