Diagnoza sytuacji „na wejściu”
Na terenie Gminy Oborniki Śląskie funkcjonują dwa przedszkola, jeden zespół szkolno- przedszkolny, 4 szkoły podstawowe z oddziałami przedszkolnymi i jeden żłobek miejski. Do 2018 roku na terenie Gminy nie realizowano zajęć wczesnego wspomagania rozwoju w żadnej z tych placówek. Oznaczało to, że dzieci, którym wydano opinię WWR nie miały dostępu do zajęć na terenie gminy. Gmina Oborniki Śląskie jest gminą miejsko-wiejską, stąd dostępność do wysokiej jakości wsparcia była mocno ograniczona. Bardzo często dzieci z niepełnosprawnościami obejmowano specjalistycznymi oddziaływaniami dopiero w momencie realizacji obowiązku przedszkolnego lub szkolnego. Dodatkowym utrudnieniem był fakt wydłużonego procesu diagnozy i konieczność otrzymania stosownych dokumentów uprawniających do otrzymania wsparcia w systemie edukacji. Sytuacja ta była na tyle niekorzystna, że nie wspierano dzieci w okresie najbardziej plastycznym i podatnym na oddziaływania co znacząco wydłuża okres pobytu w terapii i zmniejsza szansę na skuteczność oddziaływań.
Brak specjalistycznego wsparcia na terenie gminy obciążał rodziców dużymi kosztami związanymi z dowozem dzieci do specjalistycznych ośrodków świadczących usługi WWRD w gminach ościennych.
Proces rekrutacji do placówek wykazał potrzebę organizowania wsparcia ponieważ do systemu edukacji trafiały dzieci z niepełnosprawnościami. Było to podstawa do uruchomienia żłobka integracyjnego oraz gminnego zespołu WWRD.
Opis innowacji
Momentem przełomowym dla rozwinięcia specjalistycznego wsparcia na terenie gminy dzieci, którym wydano opinię WWR, okazała się decyzja o budowie żłobka w Obornikach Śląskich. Pojawiła się szansa na stworzenie bazy lokalowej, w której będą warunki do udzielania wielospecjalistycznego wsparcia dzieci.
Decyzja o tym, że będzie to żłobek integracyjny została poparta wywiadem środowiskowym. Już w pierwszym roku działalności od września 2018 r. żłobek przyjął sześcioro dzieci z niepełnosprawnościami, a wsparciem specjalistów otoczył łącznie trzynaścioro dzieci (dzieci były w trakcie diagnostyki).
Bardzo szybko okazało się, że baza lokalowa żłobka nie jest w pełni wykorzystywana, ponieważ dzieci uczęszczające do żłobka nie korzystają z sal do terapii przez cały dzień, bo ich pobyt w żłobku to również czas posiłków, leżakowania, pielęgnacji itd.
Okazało się, że po opuszczeniu żłobka dzieci nie mogą kontynuować zajęć na terenie gminy ze względu na braki lokalowe i personalne w przedszkolach.
W 2018 roku przy Szkole Podstawowej nr 2 w Obornikach Śląskich powstał Zespół WWRD, w skład którego weszli specjaliści zatrudnieni w szkole oraz specjaliści zatrudnieni w żłobku. Zajęciami WWRD objęto dodatkowo jedenaścioro dzieci uczęszczających do przedszkoli na terenie gminy Oborniki Śląskie. Pierwotnie zajęcia odbywały się tylko w żłobku – specjaliści ze szkoły korzystali z bazy lokalowej żłobka. Obecnie lokalowa baza terapeutyczna została powiększona o dodatkową salę w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Obornikach Śląskich i w Szkole Podstawowej nr 2. Dzięki tym działaniom terapeuci udzielają wsparcia możliwie najbliżej miejsca pobytu dziecka.
Działania podjęte przez gminny zespół WWRD sprawiły, że do systemu wsparcia trafiły dzieci z rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym. Wcześniej rodzice dzieci byli zmuszeni do dokonywania wyborów związanych z rezygnacji z aktywności zawodowej na rzecz usprawniania dzieci poza środowiskiem gminnym.
Opis procesu wdrożenia innowacji
Punktem zmiany w Obornikach Śląskich w rozwinięciu specjalistycznego wsparcia na terenie gminy dzieci, którym wydano opinię WWR, była decyzja o budowie żłobka w Obornikach Śląskich, który powstałe w 2018 roku. Umożliwiło to na na powstanie bazy lokalowej, w której były stworzone warunki do udzielania wielospecjalistycznego wsparcia dzieci. Zmniejszenie ilości zajęć prowadzonych w żłobku umożliwiło udostępnienie sal terapeutycznych dwóm szkołom podstawowym do prowadzenia zajęć dla uczniów w zakresie rewalidacji. Wszystkie działania były oddolną inicjatywą dyrektorów, zespołu specjalistów i uzyskały aprobatę organu prowadzącego
Również w 2018 roku przy Szkole Podstawowej nr 2 w Obornikach Śląskich powstał Zespół WWRD, w skład którego weszli specjaliści zatrudnieni w szkole oraz specjaliści zatrudnieni w żłobku. Zajęciami WWRD objęto dodatkowo jedenaścioro dzieci uczęszczających do przedszkoli na terenie gminy Oborniki Śląskie. Pierwotnie zajęcia odbywały się tylko w żłobku – specjaliści ze szkoły korzystali z bazy lokalowej żłobka. Obecnie lokalowa baza terapeutyczna została powiększona o dodatkową salę w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Obornikach Śląskich i w Szkole Podstawowej nr 2.
Na przestrzeni lat ilość dzieci uczęszczających do gminnych przedszkoli i żłobka wyglądała następująco:
Lata | Przedszkola i oddziały przedszkolne w szkołach |
Żłobek |
2018 | 625 | 135 |
2019 | 657 | 135 |
2020 | 663 | 135 |
2021 | 748 | 135 |
2022 | 798 | 135 |
2023 | 815 | 135 |
Źródło: arkusze organizacyjne pracy szkoły/przedszkola, rejestr żłobków.
Liczba dzieci objętych wsparciem WWRD od 2018 do 2023 roku – wykazy SIO wraz z kwotą subwencji (nie obejmuje dzieci objętych zajęciami WWRD - za życiem i dzieci wprowadzonych do systemu po 30 września):
Lata | Liczba dzieci | Kwota subwencji |
2018 | 2 | 9 171,38 |
2019 | 6 | 27 916,39 |
2020 | 13 | 64 338,94 |
2021 | 22 | 111 585,64 |
2022 | 27 | 135 609,77 |
2023 | 25 | 145 021,93 |
Rezultaty wdrożenia innowacji
Działania podjęte przez gminny zespół WWRD sprawiły, że do systemu wsparcia trafiły dzieci z rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym. Wcześniej rodzice dzieci byli zmuszeni do dokonywania wyborów związanych z rezygnacji z aktywności zawodowej na rzecz usprawniania dzieci poza środowiskiem gminnym.
Ilość dzieci z niepełnosprawnościami uczęszczających do przedszkoli i wykazanych w SIO w Obornikach Śląskich, kwota subwencji w zł. w tym: wczesne wspomaganie, niepełnosprawność, autyzm i niepełnosprawność sprzężona (nie obejmuje dzieci uczęszczających do żłobka):
Lata | Liczba dzieci | Kwota subwencji w zł |
2018 | 4 | 76 864,91 |
2019 | 10 | 149 219,74 |
2020 | 13 | 118 072,55 |
2021 | 29 | 353 399,82 |
2022 | 41 | 615 146,97 |
2023 | 37 | 658 813,92 |
W latach 2018 -2023 Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Trzebnicy wydała opinie WWRD dzieciom z terenu Gminy Oborniki Śląskie w ilości:
- 2018 – 12 opinii,
- 2019 – 6 opinii,
- 2020 – 8 opinii,
- 2021 – 18 opinii,
- 2022 – 16 opinii,
- 2023 -13 opinii – stan na dzień 15.11.2023r.
Biorąc pod uwagę ilość dzieci otoczonych wsparciem w ramach WWRD w Gminie Oborniki Śląskie można wnioskować, że znacząco odciążona została PPP w Trzebnicy.
Nakłady poniesione na wdrożenie innowacji
Szacowane koszty w podziale na:
- Budowa żłobka - koszt poniesiony przez Gminę Oborniki Śląskie (wykonanie budżetu żłobka na wydatki inwestycyjne Paragraf 6050 2018 r.) – 4 202 747,71 zł., dofinansowanie na budowę z programu Maluch 2018 – 1 350 000 zł., dofinansowanie w łącznej kwocie 800 000 zł. z regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego na lata 2014 – 2020 w ramach działania 8.4 Godzenie Życia Zawodowego i Prywatnego.
- w tym koszt wyposażenia sal do terapii nie przekroczył 30 000 zł.
- Bieżące wydatki roczne na zatrudnienie specjalistów w żłobku to ok. 139 066,00 zł
Koszt zatrudnienia w specjalistów w szkole/przedszkolu jest trudny do oszacowania ponieważ specjaliści wypełniają tez inne obowiązki poza WWRD – są nauczycielami wspomagającymi, pedagogami, psychologami, nauczycielami/ logopedami itd.
Zalecenia dla instytucji zainteresowanych wdrożeniem
Działania WWRD i WWRD (za życiem) mają na celu niwelowanie deficytów rozwojowych u dzieci przez wielospecjalistyczne, zintegrowane działania terapeutyczne. Organizowanie ich blisko miejsca zamieszkania sprzyja zwiększeniu dostępności do tych zajęć, a organizowanie ich w miejscu pobytu dziecka (żłobek, przedszkole) ma wpływ na funkcjonowanie całych rodzin oraz zwiększa szanse aktywizacji zawodowej rodziców i opiekunów. Wdrożenie specjalistycznych oddziaływań już od pierwszych chwil stwierdzenia niepełnosprawności sprzyja większej efektywności oddziaływań terapeutycznych, co przekłada się na jakość funkcjonowania dziecka w przyszłości oraz zwiększa jego szanse na realizację obowiązku szkolnego w placówkach ogólnodostępnych.
Działania związane z wykorzystaniem zasobów niezbędnych do prowadzenia oddziaływań w ramach WWRD związanych z posiadaniem przez w/w podmioty specjalistycznych gabinetów terapeutycznych oraz zasobów ludzkich - terapeutów, wpływa na lepsze wykorzystanie bazy lokalowej oraz jednorodne i spójne działania wszystkich specjalistów pracujących na rzecz dziecka i jego rodziny. Interdyscyplinarny model pracy, powoduje iż na każdym poziomie oddziaływania mają jednorodny charakter.
Poprzez działania podjęte przez Oborniki Śląskie działania zwiększono identyfikowalność dzieci z niepełnosprawnościami. Wpływ na to pośrednio zwiększenie ilości dzieci w systemie, jednak kluczowe znaczenie mają przedsięwzięcia Obornik Śląskich:
- poprawa jakości obserwacji rozwoju dzieci już od etapu żłobka – więcej dzieci szybciej trafia do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej,
- wprowadzenie badań przesiewowych w żłobku,
- zwiększenie świadomości rodziców dzięki szerszemu dostępowi do informacji na temat prawidłowego rozwoju dziecka.
- poszerzenie kompetencji specjalistów w tym psychologów, pedagogów, pedagogów specjalnych, logopedów i fizjoterapeutów zatrudnionych w żłobku, przedszkolach, zespołach o dodatkowe kwalifikacje np. integracja sensoryczna, komunikacja alternatywna, terapia ręki, TUS, biofeedback, fizjoterapia skolioz, NTD Bobath, neurologopedia itp.
- dobry odbiór działań specjalistów w środowisku lokalnym, poprawa zaufania do specjalistów.