Diagnoza sytuacji „na wejściu”
Wizja transformacji energetycznej i dążenie do neutralności klimatycznej posiada formalne umocowanie w politykach miasta oraz regionu. Do dokumentów tych zalicza się m.in.: strategia rozwoju gminy, Plan Gospodarki Niskoemisyjnej, Porozumienie na rzecz klimatu i energii Ziemi Kłodzkiej; Społeczny Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji Subregionu Wałbrzyskiego; Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Południowego Obszaru Funkcjonalnego (powiat kłodzki, ząbkowicki i dzierżoniowski); Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030; Strategia Energetyczna Dolnego Śląska; Plan wykorzystania geotermii w gminie Lądek-Zdrój.
Miasto podejmuje systemowe działania, aby przekształcić swoje źródła zasilania w kierunku odnawialnych i rozproszonych źródeł energii tj.: budowa elektrowni fotowoltaicznej 1 MW + rozbudowa 9 MW, budowa dwóch mikro instalacji fotowoltaicznych w ramach projektu
realizowanego przez Klaster Energii ARES, realizacja gminnego programu wymiany kotłów stałopalnych, realizacja projektów partnerskich związanych z wymianą kotłów stałopalnych (np. Ziemia Kłodzka Czyste Powietrze), realizacja projektów ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – m.in. termomodernizacja zabytkowego budynku Ratusza, program Ciepłe Mieszkanie. Wymiana w 31 mieszkaniach komunalnych węglowych pieców kaflowych na panele na podczerwień i elektryczne podgrzewacze wody. Dofinansowano ze środków gminy wymianę źródeł ciepła łącznie w 102 lokalach mieszkalnych i domach. Wdrażanie koncepcji wykorzystania geotermii z odwiertu 2500 m dla pozyskania ciepła dla części uzdrowiskowej gminy.
Miasto podejmuje systemowe działania dążące do zmniejszenia zużycia energii m.in. poprzez budowę elektrowni fotowoltaicznej, budowę dwóch mikro instalacji fotowoltaicznych w ramach projektu realizowanego przez Klaster Energii ARES, gminny program wymiany kotłów
stałopalnych, realizację projektów partnerskich związanych z wyminą kotłów stałopalnych (np. Ziemia Kłodzka Czyste Powietrze), realizację projektów ze środków NFOŚiGW – m.in. termomodernizacja zabytkowego budynku Ratusza, program Ciepłe Mieszkanie dofinansowanie termomodernizacji budynków; projekt wymiany oświetlenia (miasto i wsie) na nowe energooszczędne, realizowany w ramach projektu partnerskiego (Lądek-Zdrój jako Lider); lokuje stacje i punkty ładowania pojazdów elektrycznych, planuje uruchomienie wypożyczalni
rowerów (w tym elektrycznych) oraz zakup autobusów elektrycznych (obsługujących dowóz dzieci do szkół, transport lokalny i transgraniczny z sąsiadującymi czeskimi miastami).
Miasto podejmuje systemowe działania dotyczące promowania gospodarki obiegu zamkniętego, m.in. poprzez: kompostowanie (jest promowane przez niższą opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi - jeśli jest kompostownik i nie jest potrzebny pojemnik bio), recykling (jest promowany przez organizowanie konkursów EKO Lądek-Zdrój wśród przedszkolaków i uczniów szkół podstawowych).
Lądek-Zdrój realizuje inicjatywy ekologiczne, np. konkurs EKO Lądek-Zdrój wśród przedszkolaków i uczniów szkół podstawowych; spotkania informacyjne w zakresie neutralności klimatycznej czy też procesu transformacji energetycznej. Wydarzenia i eventy
obywają się m.in. w Inkubatorze Przedsiębiorczości (np. spotkanie z przedstawicielami Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oddział w Wałbrzychu; Dobra Atmosfera Dolnośląska - Kampania Ekoedukacyjna, comiesięczne dyżury przedstawiciela PGNiG dot. możliwości wymiany źródła ciepła, itp.).
Gmina współpracuje z innymi podmiotami w procesie transformacji energetycznej, np. w ramach Klastra Energii ARES (budowa dwóch mikro instalacji – obok świetlicy wiejskiej we wsi Trzebieszowice oraz na dachu przedszkola integracyjnego z oddziałem żłobkowym w LądkuZdroju), Fundusz Sprawiedliwej Transformacji Subregionu Wałbrzyskiego; Zintegrowane Inwestycje Terytorialne Południowego Obszaru Funkcjonalnego (współdziałanie 25 gmin i 3 powiatów); projekt wymiany oświetlenia (miasto i wsie) na nowe energooszczędne –
realizowany w ramach projektu partnerskiego (Lądek-Zdrój jako Lider i 7 gmin partnerskich Ziemi Kłodzkiej). Udział w szkoleniach m.in. dla Energetyków Gminnych (NFOŚiGW); z liczenia śladu węglowego (współpraca ze stowarzyszeniem Kłodzka Wstęga Sudetów).
Miasto monitoruje i ocenia swoje postępy w zakresie transformacji energetycznej. Przekazujemy do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego sprawozdania na temat realizacji w danym roku przedsięwzięcia pn. „Wsparcie zadań z zakresu obniżenia niskiej emisji na obszarze gmin uzdrowiskowych na Dolnym Śląsku. Gmina posiada system Airly (wielopunktowy monitoring jakości powietrza), pokazujący aktualne pomiary na naszej stronie internetowej www.ladek.pl. Gmina ponadto aktywnie prowadzi Centralną Ewidencję Emisyjności Budynków w systemie elektronicznym, przestrzega i realizuje Plany i programy dotyczące ochrony środowiska/powietrza przyjęte przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego oraz dba o przestrzeganie zapisów Operatu Uzdrowiskowego. Przekazujemy również raporty z Programu Ochrony Powietrza (wypełniane elektronicznie).
Miasto podejmuje działania mające na celu zwiększenie zaangażowania społeczności w proces transformacji energetycznej m.in. realizację projektów związanych z wymianą kotłów stałopalnych, organizowanie konsultacji z przedstawicielami NFOŚiGW, konkursów ekologicznych dla najmłodszych.
Za proces koordynacji zadań związanych z realizacją procesu transformacji energetycznej odpowiada Wydział Inwestycji i Rozwoju Urzędu Miasta i Gminy w Lądku-Zdroju.
Projekty i przedsięwzięcia realizowane w gminie Lądek-Zdrój w obszarze transformacji energetycznej są ze sobą powiązane i wzajemnie się wspierają. Odbywają się comiesięczne konsultacje międzywydziałowe.
Opis innowacji
Spółdzielnia energetyczna jest nowym podmiotem w polskim prawie. Możliwość jej utworzenia i zasady funkcjonowania zostały zdefiniowane w ustawie z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (DZ.U. z 2019 r. poz. 1524). Spółdzielnia energetyczna działa na obszarze jednego operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego lub sieci dystrybucyjnej gazowej lub ciepłowniczej, zaopatrujących w energię elektryczną, biogaz lub ciepło wytwórców i odbiorców będących
członkami tej spółdzielni, których instalacje są przyłączone do sieci danego operatora lub do danej sieci ciepłowniczej (główną ideą spółdzielni energetycznej jest umożliwienie wytwarzania oraz konsumpcja energii na poziomie lokalnym). Na terenie miasta Lądek-Zdrój powstała elektrownia fotowoltaiczna o mocy do 0,99954 MWe wraz z infrastrukturą towarzyszącą (z możliwością dalszej rozbudowy – gminy posiada warunki przyłączenia łącznie na 7,7 MW). Lądecka Spółdzielnia Energetyczna uzyskała wpis Rejestrze Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (KRS nr 0000998512) w dniu 24 października 2022 r. Natomiast dnia 30 czerwca 2023 r. uzyskała wpis do Wykazu Spółdzielni Energetycznych prowadzonego przez Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa pod numerem SPE/10/2023. Działa w województwie dolnośląskim na obszarze gminy Lądek – Zdrój. Członkami (założycielami) Spółdzielni są: Gmina Lądek-Zdrój, Lądeckie Usługi Komunalne sp. z o.o. i Centrum Kultury i Rekreacji w Lądku-Zdroju. Gmina produkuje energię na potrzeby własne – auto konsumpcja.
Przy realizacji projektu zastosowano innowacyjne narzędzia i metody, w tym określone w Ustawie o odnawialnych źródłach energii. Nowoczesne metody rozliczania poboru i wytworzenia energii elektrycznej. Dokonaliśmy:
- bilansu energetycznego (analiza wielkości i profilu poboru/produkcji energii przez każdego z potencjalnych członków);
- rekomendacji w zakresie doboru optymalnego miksu źródeł wytwórczych OZE, które zaspokoją zapotrzebowanie na energię przez jej potencjalnych członków przy spełnieniu wymogów dot. mocy i wielkości produkcji energii elektrycznej w spółdzielni;
- symulacji korzyści finansowych dla całej spółdzielni energetycznej i każdego członka;
Zweryfikowaliśmy zakres potrzeb, ograniczeń i potencjału dla tworzenia spółdzielni energetycznych opartych na odnawialnych źródłach energii.
Gmina dąży do osiągnięcia w jak największym stopniu neutralności klimatycznej (m.in. poprzez likwidację kotłów stałopalnych, w tym ze względu na uzdrowiskowy charakter miejscowości). Przyszłość wiąże z dalszą rozbudową farmy, łącznie do 7,7 MW wraz z magazynami energii. Dokonujemy kolejnych zmian w m.p.z.p. celem powiększenia farmy FV (posiadamy 11,04 ha i planujemy kolejne 7 ha i 20 ha).
Miasto integruje różne dziedziny i sektory funkcjonowania, aby osiągnąć cele związane z efektywnością energetyczną, np. energooszczędne oświetlenie miejskie, stacje ładowania pojazdów elektrycznych, w planach zakup autobusu niskoemisyjnego (dowóz dzieci do szkół, komunikacja miejska i transgraniczna). Elektromobilność gospodarki komunalnej (kosiarki, zamiatarki, pojazdy komunalne, dmuchawy itd.).
W działania miejskie wpisuje się wykorzystywanie nowoczesnych technologii i rozwiązań cyfrowych. Nowoczesne technologie wykorzystane podczas budowy farmy FV, budowy przedszkola zasilanego pompami ciepła, wymiany oświetlenia ulicznego z inteligentnym sterowaniem.
Utworzono Lądecką Spółdzielnię Energetyczną działającą na obszarze jednego operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego, zaopatrującego w energię elektryczną odbiorców będących członkami tej spółdzielni, których instalacje są przyłączone do sieci danego
operatora (główną ideą spółdzielni energetycznej jest umożliwienie wytwarzania oraz konsumpcja energii na poziomie lokalnym). Rada nadzorcza spółdzielni wybrana spośród pracowników Założycieli.
Podejmowane działania są kreatywne w zakresie komunikacji i angażowania społeczności.
Monitorowanie procesów wytwarzania energii i ich wpływu na środowisko poprzez prowadzenie ankiet, pomiarów, zamontowane czujniki. Ewaluacja poprzez konsultacje i wydarzenia upowszechniające z uczelniami i ośrodkami badawczymi, aby zwiększyć transfer wiedzy. Wizyty studyjne, prelekcje online.
Gmina współpracuje z innymi podmiotami w procesie transformacji energetycznej i neutralności klimatycznej, np. w ramach Klastra Energii ARES (budowa dwóch mikro instalacji – obok świetlicy wiejskiej we wsi Trzebieszowice oraz na dachu przedszkola integracyjnego
z oddziałem żłobkowym w Lądku-Zdroju), Fundusz Sprawiedliwej Transformacji Subregionu Wałbrzyskiego; Zintegrowane Inwestycje Terytorialne Południowego Obszaru Funkcjonalnego (współdziałanie 25 gmin i 3 powiatów); projekt wymiany oświetlenia (miasto i wsie) na nowe energooszczędne – realizowany w ramach projektu partnerskiego (Lądek-Zdrój jako Lider i 7 gmin partnerskich Ziemi Kłodzkiej). Udział w szkoleniach m.in. dla Energetyków Gminnych (NFOŚiGW); z liczenia śladu węglowego (współpraca ze stowarzyszeniem Kłodzka Wstęga Sudetów). Możliwość przyjmowania nowych członków spółdzielni mieszkańcy i biznes – firmy. Możliwość realizowania projektów w formule partnerstwa publiczno-prywatnego oraz przy wsparciu ze środków z UE.
Podnoszenie świadomości wśród mieszkańców na temat procesów zachodzących w atmosferze spowodowanych emitowaniem zanieczyszczeń gazowych i pyłowych poprzez zdobywanie wiadomości na temat źródeł emisyjnych, uświadamianie konieczności racjonalnego gospodarowania energią przy zastosowaniu innowacyjnych metod edukacji tj. realizowanie akcji ekologicznych, konkursów, prelekcji, współpraca z Uniwersytetem Przyrodniczym, budowa ekostacji przy szkole podstawowej oraz Wojtusiowego Parku z eko ogródkiem, którym opiekują się przedszkolaki.
Opis procesu wdrożenia innowacji
Podjęte działania:
15.03.2015 r. - Przystąpienie do działań w zakresie budowy farmy FV i odwiertu geotermalnego; Rozpoznanie możliwości, terenu, warunków geograficznych i geologicznych
02.04.2016 r. – wytypowanie terenów pod farmę FV, przystąpienie do zmian studium i m.p.z.p
11.06.2018 r. – Uzyskanie zmiany Studium i uprawomocnienie się Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego pod farmę FV;
15.03.2019 r. - Wykonanie odwiertu geotermalnego 2500 m;
10.02.2021 r. - Uzyskanie warunków przyłączenia do sieci elektrycznej;
16.08.2021 r. - Ogłoszenie postępowania przetargowego na budowę Farmy FV;
30.09.2022 r. - Uzyskanie pozwolenia na budowę instalacji;
07.04.2023 r. - Wykonanie robót budowlanych na Farmie FV 1 MW (odbiór robót);
11.10.2022 r. - Utworzenie Lądeckiej Spółdzielni Energetycznej;
24.10.2022 r. - Wpis spółdzielni do KRS;
Rezultaty wdrożenia innowacji
Wskazanie skuteczności wdrożonego rozwiązania będziemy mogli dokładnie określić po zamknięciu okresu rozliczeniowego pracy elektrowni fotowoltaicznej.
Osiągnięto zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii.W
Nastąpiła poprawa efektywności energetycznej. skazanie skuteczności wdrożonego rozwiązania będziemy mogli dokładnie określić w momencie podłączenia i pracy elektrowni fotowoltaicznej.
Działania mają realne perspektywy na osiągnięcie określonych celów związanych z efektywnością energetyczną, neutralnością klimatyczną i redukcją emisji.
Lądecka Spółdzielnia Energetyczna jest zobowiązana przepisami prawa do procedury sprawozdawczości (m.in. ustawa o OZE). W gminie będą również uruchomione dwa specjalne wyświetlacze informujące m.in. o zaoszczędzonej dzięki elektrowni energii oraz zmniejszeniu
emisji CO2 itd.
Pracownicy UMiG wzięli udział w dwudniowym szkoleniu z liczenia śladu węglowego (we współpracy ze Stowarzyszeniem Kłodzka Wstęga Sudetów); wskazanie skuteczności wdrożonego rozwiązania będziemy mogli dokładnie określić w momencie podłączenia i pracy elektrowni fotowoltaicznej.
Wskazanie skuteczności wdrożonego rozwiązania będziemy mogli dokładnie określić w momencie podłączenia i pracy elektrowni fotowoltaicznej i zakończenia okresu rozliczeniowego. Prognozy są bardzo obiecujące.
Niższe rachunki za prąd i ciepło, poprawa jakości powietrza.
Bardzo wzrosło zaangażowanie mieszkańców w działania na rzecz zwiększenia neutralności klimatycznej.
Korzyści gospodarcze – planowane zmniejszenie obciążenia budżetu gminy kosztami energii oraz 3 nowe miejsca pracy
Efekty działań będą mierzalne i dobrze udokumentowane.
Oszacowanie nakładów poniesionych na realizacje projektu
Inwestycja została wykonana ze środków pożyczki z UE na 15 lat na 0,5%. Rata miesięczna spłaty 17.800 zł. a oszczędność miesięczna na energii elektrycznej ok 65.000 zł. wg aktualnej ceny prądu. Daje to więc oszczędności roczne (zysk) ponad 560 tys. zł. Te środki przeznaczone będą na kolejne inwestycje w OZE aż do osiągnięcia SAMOWYSTARCZALNOŚCI.
Zalecenia dla instytucji zainteresowanych wdrożeniem
Samowystarczalność energetyczna gminy, w tym magazyny energii, możliwość rozbudowy farmy, obniżenie smogu i niskiej emisji; neutralność klimatyczna. Gmina Lądek-Zdrój wyraziła zainteresowanie realizacją projektów z sektora efektywności energetycznej, w tym również z wykorzystaniem formuły partnerstwa publiczno-prywatnego (Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, Departament Partnerstwa Publiczno-Prywatnego); Gminy powinny dokonać pełnej analizy możliwości wytwarzania własnej energii z OZE (fotowoltaika, geotermia, biogazownia, wiatraki itd.) sprawdzić m.p.z.p., zrobić plan i harmonogram i konsekwentnie zrealizować. Bardzo obiecujące są ostatnie zmiany w prawie dot. tzw. linii bezpośredniej. Pojawiła się możliwości realizacji inwestycji w odnawialne źródła energii w modelu linii bezpośredniej. Ta koncepcja zakłada bezpośrednie przyłączenie instalacji OZE do odbiorcy – z pominięciem publicznej sieci dystrybucyjnej i związanych z jej wykorzystaniem opłat.
Podjęte działania są uniwersalne, mogą być zastosowane w innych miastach lub społecznościach. Dotyczy to gmin wiejskich i miejsko-wiejskich. Działania są skalowalne. Farmę 1 MW będziemy zwiększać 10-krotnie do 10 MW. Więc takie rozwiązanie można swobodnie stosować w dużych społecznościach energetycznych. Ograniczenia jedynie wynikają z zapisów ustawy. Działania są ekonomicznie efektywne / dają korzystny stosunek kosztów do korzyści. Niskie koszty funkcjonowania spółdzielni energetycznej w stosunku do zysków z korzystania z OZE. Działania oferują jasne wytyczne i modele do naśladowania, np. model funkcjonowania Lądeckiej Spółdzielni Energetycznej. Przygotowujemy tzw. Plan Działania – instrukcja i przewodnik. Wypracowano metody, narzędzia i inne zasoby, które mogą pomóc innym miastom w replikowaniu inicjatywy. Opracowania, schematy, prezentacje i przewodniki. Działania są ekonomicznie opłacalne, co czyni je atrakcyjnymi dla innych jednostek jst w szczególności dysponującymi odpowiednimi warunkami technicznymi. Zastosowane technologie i praktyki mogą zaimplementować inne jednostki samorządu terytorialnego. Podjęte działania są zgodne z krajowymi i międzynarodowymi ramami polityki na rzecz neutralności klimatycznej.