Wcześniej prowadzenie czynności kontrolnych przez pracowników Wydziału Podatków i Opłat we Wrocławiu odbywało się w sposób wyrywkowy i ograniczało się  na losowym sprawdzaniu poprawność deklaracji podatkowych związanych z nieruchomościami. Taki sposób kontroli był jednak pracochłonny (wymagał częstej pracy w terenie) i niejednokrotnie okazał się nieskuteczny. Wynikało to także z dużej powierzchni miasta i jego dynamicznego rozwoju, co dodatkowo zwiększało nakład pracy urzędników i wymuszało wprowadzanie dodatkowych korekt. Taki sposób weryfikacji był jednak w dużym stopniu zawodny i wymagał od pracowników Urzędu Miasta dokonywania żmudnych analiz posiadanych rejestrów. Szukano rozwiązań, które zapewnią skuteczność i optymalnych w relacji kosztów do pozyskanych efektów. Zazwyczaj typowanie nieruchomości wymagających weryfikacji miało miejsce na podstawie kontroli tematycznych, przeprowadzanych dla poszczególnych kategorii obiektów. 

Problemy z jakim mierzyli się pracownicy Wydziału Podatków i Opłat przed wdrożeniem rozwiązania:

• Konieczność prowadzenia przez pracowników Wydziału Podatków i Opłat Urzędu Miasta wyrywkowej kontroli obiektów na terenie Wrocławia.
• Trudności w identyfikacji nieruchomości, których deklaracje podatkowe są niezgodne ze stanem rzeczywistym budynku.
• Wskazywanie budynków wymagających podjęcia czynności kontrolnych za pomocą standardowych analiz cechuje się niską skutecznością
• Pracochłonny i żmudny proces poszukiwania obiektów potencjalnie wymagających korekty w deklaracji podatkowej ze względu na dużą powierzchnię miasta i dynamiczne zmiany w zabudowie.

Partner technologiczny Urzędu Miasta wykorzystał rejestry publiczne oraz własne zdjęcia satelitarne do stworzenia raportów wskazujących nieruchomości, których sytuacja podatkowa nie jest uregulowana. Dzięki poddanym analizie zdjęciom satelitarnym o dość wysokiej rozdzielczości przestrzennej możliwe było uzyskanie wiarygodnego zobrazowania obszaru miasta nawet do 5 lat wstecz, co dawało możliwość dochodzenia zobowiązań podatkowych także z minionych lat. W połączeniu z udostępnioną przez miasto ewidencją gruntów i budynków oraz pozostałymi rejestrami wykorzystywanymi przy naliczaniu podatku możliwe było przeprowadzenie analizy przestrzennej. Dzięki modelowi opartemu na uczeniu maszynowym oprogramowanie automatycznie wychwytywało obiekty, których status w ewidencjach podatkowych nie odpowiadał stanowi widocznemu na zdjęciach. Pozwala to również na określenie ewentualnych rozbieżności pomiędzy deklarowaną a rzeczywistą powierzchnią nieruchomości.

Dzięki współpracy Urzędu z wrocławską spółką SatRevolution, powstało narzędzie generujące, na podstawie uzyskanych zdjęć satelitarnych i rejestrów publicznych,  raporty wskazujące nieruchomości na mapie Wrocławia, które potencjalnie podsiadają nieuregulowaną sytuację podatkową. Jak dokładnie działa narzędzie? Satelity wykonują zdjęcia powierzchni miasta w dwóch rozdzielczościach przestrzennych: 1 m i 4 m. W praktyce oznacza to, że 1 piksel fotografii to obszar terenu o powierzchni odpowiedni 1x1 m i 4x4 m. Uzyskane w ten sposób obrazy są porównywane następnie z posiadanymi przez miasto danymi z ewidencji gruntów i budynków oraz innych baz urzędowych, które są wykorzystywane  przy naliczaniu podatku.

Oprogramowanie automatycznie wychwytuje różnice pomiędzy obszarem widocznym na uzyskanych zdjęciach satelitarnych, a jego odpowiednikiem w ewidencji. W ten sposób wskazywane są obiekty, które zostały zarejestrowane w przestrzeni miejskiej na zdjęciach, a nie została dla nich złożona deklaracja podatkowa. Co więcej, narzędzie umożliwia również porównanie szacowanej powierzchni konkretnych obiektów z powierzchnią zadeklarowaną przez właścicieli i wykrycie rozbieżności, które trudno dostrzec z ziemi. Wszystkie informacje zbierane są w formie raportu, który SatRevolution dostarcza pracownikom Urzędu. Raport zawiera informację o powierzchni działki o konkretnym numerze, informację czy wykryto budynek na działce i jeśli tak jaka jest jego szacunkowa powierzchnia, informację czy na działce istnieje sieć wodociągowa i informację o historycznym stanie zabudowy działki. Urzędnicy otrzymują też listę działek, które powinny zostać objęte kontrolą.

Raport uzyskany dzięki obrazowaniu satelitarnemu:

Rys. Fragment raportu wygenerowanego na podstawie zobrazowań satelitarnych. Źródło: Budowanie miast przyszłości…(2022)

System informatyczny pozwala identyfikować pewne nieprawidłowości w porównywanym materiale. Stają się one podstawą do ustalenia błędów w podatkowaniu wrocławskich nieruchomości. Do końca 2022 r. sprawdzono w ten sposób całe miasto.

Pracownicy partnera technologicznego miasta analizują pozyskane dane oraz informacje z rejestrów publicznych udostępniane przez miasto i przygotowują raporty dla Wydziału Podatków i Opłat UM Wrocławia. Gmina otrzymała ponad 1600 raportów. Ponad 30 procent z nich było potwierdzanych jako niezgodności podatkowe, a kolejne 30 procent wymagało dalszych wyjaśnień. W przypadku wykrycia nieścisłości konkretne obiekty są poddawane kontroli, a następnie wysyłane jest do ich właścicieli pismo z prośbą o wprowadzenie stosownej zmiany w deklaracji podatkowej. Dopiero w przypadku odmowy prowadzone jest postępowanie. Szczególną korzyścią płynącą z wykorzystania zdjęć satelitarnych jest możliwość śledzenia zmian w danej przestrzeni w czasie. Jest to o tyle istotne w kontekście opodatkowania, że dochodzenie zobowiązań podatkowych może odbywać się do 5 lat wstecz, a zdjęcia satelitarne pozwalają określić jak długo budynek znajduje się na danej działce.

Istotną zaletą wykorzystania technologii satelitarnych jest ich bardzo wysoka jakość w stosunku do niskich kosztów implementacji. Zdjęcia uzyskane z satelitów są bardzo szczegółowe – satelity wykonują je w sekwencjach, następnie obrazy z danego wycinka czasu jest na siebie nakładany i poddawany obróbce. Chmury i inne zanieczyszczenia wpływające niekorzystnie na jakość są wycinane. W ten sposób powstaje obraz będący kompilacją serii zdjęć o wysokiej dokładności. Ciągłość uzyskanych danych stanowi przewagę zdjęć satelitarnych nad ortofotopamapami, których opracowanie jest dużo droższe, uzależnione od warunków pogodowych, a także, jeśli zdjęcia są wykonane z samolotu, wiąże się ze śladem węglowym.

Miasto ma w planach kontynuację projektu z firmą SatRevolution, a wykorzystywane algorytmy są na bieżąco korygowane i udoskonalane. W planach jest również rozszerzenie zastosowania danych satelitarnych do regulowania należności z tytułu podatku deszczowego, czyli opłaty za zmniejszenie naturalnej retencji terenu, który od stycznia ma obowiązywać właścicieli działek od. 600 m2. Dane satelitarne mają też posłużyć miastu w dalszych etapach do wykrywania nielegalnych wysypisk śmieci, a także prognozowania susz.

Wykonawcą projektu detekcji satelitarnej jest wrocławska spółka SatRevolution S.A. Początkiem współpracy z Urzędem Miejskim był kwiecień 2019 r. i podpisanie listu intencyjnego, dotyczącego wspólnych działań badawczo-rozwojowych związanych z przetwarzaniem, analizą i wykorzystaniem zdjęć satelitarnych. Pierwsza umowa z firmą została podpisana w październiku 2020 roku. Na podstawie otrzymywanych raportów ze „zdjęciami” satelitarnymi pracownicy urzędu weryfikują złożone deklaracje podatkowe.

SatRevolution zamawia zdjęcia Wrocławia u swojego amerykańskiego partnera, który posiada konstelację satelitów obrazujących Ziemię o parametrach wymaganych dla skuteczności analizy. Co miesiąc dostarczane są dane dotyczące detekcji budynków oraz zdjęcia satelitarne w rozdzielczości 3-4 metry. Dodatkowo w ramach projektu już wielokrotnie wykonano zdjęcia satelitarne w rozdzielczości przestrzennej od 0,5 do 1 metra.

Następnie pracownicy SatRevolution analizują pozyskane dane oraz informacje z rejestrów publicznych udostępniane przez miasto i przygotowują raporty dla Wydziału Podatków i Opłat UM Wrocławia. Przed wdrożeniem systemu podatki od nieruchomości były kontrolowane okresowo, poprzez sprawdzanie dokumentów i wizje lokalne, a to przypominało szukanie igły w stogu siana. Teraz można to zrobić szybciej, bo algorytm SatRevolution typuje nieruchomości do sprawdzenia.

Komputerowe algorytmy, które zbudował SatRevolution, porównują zdjęcia satelitarne z budynkami w miejskich rejestrach, m.in. mapą własności oraz bazą wydanych pozwoleń na budowę. Zdjęcia pozwalają m.in. sprawdzić otoczenie wybudowanego niedawno domu, lokalu użytkowego czy zakładu. Czy znajduje się tam parking z samochodami bądź czy przy domu jest np. trampolina dla dziecka, basen bądź zagospodarowany ogród. To wszystko wskazuje, że budynek jest użytkowany, a co za tym idzie, właściciel powinien płacić podatek od nieruchomości. Narzędzie umożliwia porównanie szacowanej powierzchni konkretnych obiektów z powierzchnią zadeklarowaną przez właścicieli i wykrycie rozbieżności, które trudno dostrzec z ziemi.

Za sukces tego przedsięwzięcia w dużej mierze odpowiada chęć wzajemnego uczenia się od siebie obu stron. Aby ułatwić czytanie skomplikowanego raportu pracownikom Urzędu Miasta, specjaliści od technologii kosmicznych przeprowadzili trzy warsztaty, podczas których szczegółowo omówili znaczenie poszczególnych danych. Z kolei urzędnicy chętnie dzielili się niuansami na temat prawa podatkowego i wspólnie z firmą poszukiwali obszarów do zastosowania technologii.

W trakcie realizacji umów uzyskano zobrazowania satelitarne i analizę dla ponad 90% miasta. Jedynym nieprzeanalizowanym obszarem pozostał Park Kulturowy, w którym możliwość realizacji nowych inwestycji, a tym samym nieprawidłowości z tym związanych, jest ograniczona.
W ramach 10 etapów analiz (każdy obejmował obszar do 10 osiedli) wykazano blisko 1900 potencjalnych nieprawidłowości. Przeprowadzono dotychczas 1200 czynności sprawdzających, które potwierdziły 396 faktycznych nieprawidłowości związanych ze zmniejszeniem podstawy opodatkowania czy brak jakiegokolwiek zgłoszenia. 
Powyższe nieprawidłowości przyniosą Gminie 650 tysięcy dodatkowych wpływów z tytułu podatku od nieruchomości. Uwzględniając powyższe trendy, szacowana kwota dodatkowych środków może przekroczyć w najbliższych lata 2 mln złotych rocznie. Według szacunków przedstawicieli miasta wdrożony system w ciągu kilku lat system może przynieść dodatkowo około 4 milionów złotych dochodów do budżetu miasta.

Dodatkowe korzyści z wdrożenia rozwiązania:

• Dokładna lista nieruchomości wymagających czynności kontrolnych
• Możliwość śledzenia zmian w danej przestrzeni w czasie
• Duża dokładność zdjęć przy stosunkowo niskich kosztach wdrożenia
• Szerokie możliwości zastosowania technologii, rozwiązania szyte na miarę
• Skrócenie procesu identyfikacji nieruchomości o niewłaściwym opodatkowaniu
• Większa niezależność od warunków atmosferycznych niż w przypadku wykorzystania ortofotomap

Rozwiązanie to jest bardzo opłacalne - do tej pory miasto zapłaciło za detekcję 237 tysięcy złotych.

Przykład współpracy miasta Wrocław i partnera technologicznego pokazuje, że takie kooperacje mogą przynieść obustronne zyski.

Urząd miasta oprócz korzyści finansowych mógł podnieść kompetencje swoich pracowników dzięki szkoleniom z zakresu wykorzystywania danych, natomiast przedsiębiorstwo zyskało nowy rynek zbytu i doświadczenie we współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego, a także wiedzę na temat prawa podatkowego. Oba podmioty mają w planach kontynuację współpracy, a wykorzystywane w projekcie algorytmy mają być udoskonalane i korygowane. Niewykluczone jest poszerzenie zakresu działań.

Dane satelitarne miałyby posłużyć do weryfikacji należności związanych z podatkiem deszczowym, a także do wykrywania nielegalnych wysypisk śmieci czy prognozowania susz oraz identyfikacji budynków podłączonych do instalacji fotowoltaicznych.

Rekomendacje dla dla instytucji zainteresowanych wdrożeniem:

• Aktywna współpraca z firmą technologiczną i wzajemne uczenie się od siebie
• Otwartość na wykorzystanie nowych technologii do usprawnienia codziennej pracy
• Dzielenie się udanymi projektami technologicznymi wdrożonymi w miastach z innymi samorządami
• Przygotowywanie pracowników do pracy z nowymi narzędziami poprzez szkolenia i warsztaty
• Szerzenie wiedzy o możliwościach wykorzystania technologii satelitarnych w administracji publicznej