Przejdź do treści Przejdź do stopki Przejdź do treści bocznej
baza
dobrych praktyk
Baner projektu

Diagnoza sytuacji „na wejściu”

Usługa zamawiania autobusu miejskiego, funkcjonuje na obszarze, gdzie wcześniej ruch pasażerski był relatywnie niewielki. Na części tego obszaru komunikacja miejska nie była dostępna. W niektórych godzinach autobusy przewoziły zwykle niewielu pasażerów, a nawet jeździły puste, jednak zgodnie z rozkładem jazdy musiały odbyć zaplanowany kurs. Z kolei istniały też takie godziny, w których dojazd z osiedli do centrum miasta był praktycznie niemożliwy, gdyż kursów nie zaplanowano w rozkładzie. Krakowski Tele–Bus to zmieni. W ramach wyznaczonego obszaru zamówiony telefonicznie autobus nie tylko pojedzie tam, gdzie oczekuje pasażer, ale zrobi to również o godzinie, którą ten w zamówieniu określi.

Opis innowacji

Kraków oparł się na doświadczeniach  i rozwiązaniach funkcjonujących w Genui. W ramach współpracy Genua przekazała miastu nieodpłatnie serce systemu, czyli oprogramowanie dla dyspozytorni. To właśnie ten system informatyczny ustala optymalną trasę dla obsługi wszystkich zgłoszonych zamówień. Oprogramowanie przetłumaczono na język angielski. W sprawnym wdrożeniu systemu pomogły wizyty studyjne. Strona polska zapoznała się szczegółowo z funkcjonowaniem dyspozytorni Drin – bus w Genui, a strona włoska z planowanym obszarem uruchomienia usługi w Krakowie.
Jako obszar pilotażowy wybrano obszar położony w granicach osiedli Rybitwy i Przewóz, należących do Dzielnicy XIII Podgórze. Wyznaczono 33 specjalnie oznaczone przystanki, 5 miejsc postojowych i 5 miejsc do zawracania (patrz załączniki). Miejsca parkingowe wyznaczono w celu zminimalizowania pustych przebiegów. Autobus po wysadzeniu ostatniego pasażera nie wracał do zajezdni, tylko czekał na następny kurs.
Zasady funkcjonowania usługi Tele–Bus
Krakowski Tele – Bus kursuje od poniedziałku do piątku w godzinach od 5:30 do 23:00, natomiast w soboty i niedziele w godzinach od 6:00 do 23:00. Dyspozytornia jest czynna odpowiednio od 6:30 do 21:00 w dni powszednie, a w weekendy od 7:00 do 21:00. Zamówienia można składać na trzy sposoby: za pomocą aplikacji TELE-BUS Kraków” na urządzenia mobilne, poprzez stronę internetową https://telebus.mpk.krakow.pl/TelebusBooking , a także telefonicznie codziennie w godzinach pracy dyspozytorni. Zamówienie można zgłaszać w dzień podróży, jednak najpóźniej 30 minut przed jej planowanym rozpoczęciem podróży lub na dowolny dzień w ciągu kolejnych 14 dni.
Osoba zamawiająca musi założyć konto, celem nadania numeru klienta, który jest obowiązujący we wszystkich trzech sposobach zamawiania usługi. Po założeniu konta, osoba zamawiająca może wybrać dzień tygodnia oraz godzinę podróży, a także miejsce początkowe i końcowe podróży. Po złożeniu zgłoszenia, zostaje wysłane potwierdzenie zaplanowanej podróży wraz ze szczegółami takimi jak: dzień, godzina, miejsce rozpoczęcia i zakończenia podróży, a także numer Tele – Busa, do którego pasażer powinien wsiąść.
W przypadku zamawiania usługi poprzez dyspozytornię telebus, osoba zamawiająca podaje, podczas rozmowy z dyspozytorem, swoje imię i nazwisko lub numer klienta. Następnie musi wskazać czas (dzień, godzinę) i wybrany przystanek, z którego chciałaby wyruszyć, a także przystanek docelowy i godzinę, o której chciałaby się dotrzeć do celu podróży. Dyspozytor potwierdza zgłoszenie i podaje numer Tele – Busa, do którego pasażer powinien wsiąść. 
W Tele – Busach obowiązują te same rodzaje biletów, co w regularnym transporcie miejskim, oczywiście z zachowaniem obowiązujących zasad sprzedaży i wszystkich ulg.
Podczas jednego połączenia telefonicznego można złożyć zamówienie na więcej niż jeden kurs.  Możliwa jest również rezerwacja dla osób podróżujących w grupie, podając planowana liczbę podróżujących. W przypadku rezygnacji z zarezerwowanego kursu należy o tym zawiadomić dyspozytornię. Warto też zwrócić uwagę, że także ci klienci, oczekujący na przystankach Tele – Busa, którzy nie zamówili wcześniej połączeń, mogą zostać obsłużeni. Jednak stanie się tak tylko w przypadku wolnych miejsc w autobusie i przy założeniu, że zaakceptują trasę, po której jedzie autobus.

Opis procesu wdrożenia innowacji

W latach 2005 – 2009 Kraków, jako jedno z czterech miast europejskich, realizował projekt badawczy CIVITAS II CARAVEL, finansowany z funduszy europejskich. W projekcie uczestniczyły również Genua (Włochy), Burgos (Hiszpania) i Stuttgart (Niemcy). Jednym z elementów projektu było wprowadzenie nowego, innowacyjnego rozwiązania transportowego – usługi autobusu na telefon. W Krakowie nazwano ją Tele – Bus. Warto zauważyć, że w momencie podjęcia tej inicjatywy przez operatora krakowskiej komunikacji miejskiej (Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A.), rozwiązanie funkcjonowało już z powodzeniem w kilkunastu miastach europejskich.

W pierwszej kolejności, w dniu 03.07.2007 roku uruchomiono dyspozytornię. Jej pracownicy mają za zadanie przyjąć zamówienie telefoniczne, przy pomocy oprogramowania zaplanować trasy autobusów, a następnie przekazać je drogą radiową kierowcom. System komputerowy umożliwia również przesłanie zgromadzonych informacji do komputera pokładowego w autobusie. Takie rozwiązanie stosowane jest w Genui, natomiast w Krakowie to dopiero przyszłość. Do obsługi wyznaczonego obszaru przeznaczono dwa specjalnie oznakowane autobusy (załącznik). Kursy rozpoczęto realizować 14.07.2007 roku.

Pierwotnie planowano, że nowa usługa komunikacyjna zostanie uruchomiona kosztem likwidacji niektórych linii regularnych. Jednak początkowo mieszkańcy podeszli do nowego rozwiązania nieufnie i władze miasta zdecydowały o pozostawieniu dotychczasowych linii. Okazało się, że po udanym starcie nowego modelu przewozów, rozwiązanie zyskiwało coraz więcej zwolenników. W marcu 2009 roku, w wyniku rozmów z mieszkańcami i w porozumieniu z Radą Dzielnicy XIII Podgórze dotychczasowy obszar funkcjonowania Tele – Busa podwojono. Umożliwiło to objęcie komunikacją miejską miejsc, gdzie dotąd nie była ona dotąd. Dobra opinia o usłudze umożliwiła też likwidację niektórych odcinków linii regularnych. Pozwoliło to na zbilansowanie kosztów dodatkowej pracy autobusów w ramach realizowanej usługi.

Kolejne zmiany w obszarze funkcjonowania Tele – Busa nastąpiły w listopadzie 2011 roku. W tym czasie wybudowano nową linię tramwajową do Małego Płaszowa, a także nowoczesną dwupasmową drogę, łączącą tę część miasta z centrum. Powstała też duża szkoła na około 800 uczniów. Aby zapewnić mieszkańcom możliwość dojazdu do tramwaju, nowych węzłów przesiadkowych oraz dowóz dzieci do szkoły, obszar funkcjonowania autobusu na telefon rozszerzono o kilka nowych ulic. Praktycznie zlikwidowano też komunikację regularną wewnątrz obszaru objętego usługą. Obecnie liczy on 74 przystanki.

Rezultaty wdrożenia narzędzia

Krakowski Tele – Bus to oferta elastycznej komunikacji miejskiej na zamówienie, dostępna na peryferyjnych osiedlach miasta, dowożąca pasażerów m.in. do pracy, do szkoły, do węzłów przesiadkowych komunikacji regularnej, umożliwiając sprawną podróż do pozostałych części miasta. Autobusy jeżdżą w takich godzinach i na takich trasach, na których są najbardziej potrzebne. Trasy przejazdu projektują niejako sami mieszkańcy, składając swoje codzienne zamówienia. Co ciekawe, autobusy na telefon nigdy nie jeżdżą puste. Początkowo podróżowało nimi wprawdzie kilka lub kilkanaście osób, obecnie z usług korzysta niemal 140 pasażerów dziennie.
Oczywiście, system ma swoje ograniczenia. Obszar funkcjonowania Tele – Busa obsługują jedynie dwa autobusy. To na dziś wystarcza, może się jednak zdarzyć, że kolejny zamawiający zostanie poinformowany, że czas oczekiwania na zamawiany autobus będzie nieco dłuższy, gdyż w chwili obecnej tenże wykonuje już kurs w innej części osiedla. Usługa ta jest również droższa dla operatora od średnich kosztów utrzymania tradycyjnej komunikacji autobusowej: przewiezienie 1 pasażera kosztuje ok. 20 – 30 zł. Jednak trzeba podkreślić, że koszt ten nie przekracza wydatków związanych z utrzymaniem regularnych linii deficytowych, jakie utrzymywane są w każdym mieście. Krakowski Tele – Bus uruchomiono właśnie na takim obszarze miasta, gdzie komunikacja miejska była trudnodostępna i deficytowa, albo całkowicie dla mieszkańców nieosiągalna. Po początkowych obawach pasażerowie są zadowoleni, mając, jak dotąd, unikalną możliwość zamówienia autobusu na telefon.

Zalecenia dla instytucji zainteresowanych wdrożeniem

Autobus na zamówienie to usługa, która z powodzeniem może zainteresować duże i średniej wielkości miasta. Najważniejszym (i prawdopodobnie najdroższym) elementem przy jej uruchomieniu będzie dobry system komputerowy. System informatyczny jest niezbędny dla optymalnego planowania tras przejazdu, zgodnie z telefonicznymi zamówieniami mieszkańców. Kraków miał ułatwioną pozycję startową, gdyż wspomniany system, sprawdzony wcześniej w Genui, w ramach realizowanego projektu badawczego otrzymał za darmo. Oczywiście system informatyczny można kupić, albo zlecić jego opracowanie. Niezbędnym fundamentem jego funkcjonowania będzie oczywiście sprawny, odpowiednio przygotowany i przeszkolony zespół ludzki.

Planując komunikację na telefon konieczne jest trafne wyznaczenie obszaru działania usługi. Po jego wyborze trzeba zlokalizować przystanki, specjalnie je oznaczyć i skierować do wykonywania usługi odpowiednią ilość oznakowanego taboru. Lokalizując obszar warto przeanalizować gęstość istniejącej komunikacji regularnej, tak, by zasięgiem działania usługi objąć obszary jej pozbawione i te trasy, po których autobusy jeżdżą relatywnie rzadko.

Dobrze zaprojektowana i sprawnie zarządzana usługa znacznie polepszy skomunikowanie peryferyjnych dzielnic czy osiedli z pozostałą częścią miasta. Przykładem Krakowa, podążył Szczecin, który w 2016 roku uruchomił usługę Tele-Busa pod nazwą „Transport na żądanie”. Obecnie w Szczecinie działają dwie linie autobusowe: linia 904 – obsługuje osiedle Podjuchy; linia 908 – obsługuje osiedle Gumieńce.
Czas pokaże, które kolejne miejscowości zdecydują się na uruchomienie autobusu na zamówienie, analogicznie, jak to funkcjonuje do dnia dzisiejszego w Krakowie oraz Szczecinie.

Baner projektu