Impulsem do przygotowania projektu było dążenie do rozwoju publiczności instytucji kultury, a także odpowiedź na zgłaszane sygnały “obawy” przed obecnością osób z niepełnosprawnościami w instytucjach kultury. Obawy, które wynikały z braku wiedzy, w jaki sposób odpowiadać na potrzeby osób z niepełnosprawnościami.

Dodatkowo, do projektu zaproszono organizacje pozarządowe, pracujące razem i na rzecz osób z niepełnosprawnościami (w formie Grupy Rekomendacyjnej). Podczas wspólnych rozmów, wspólnie definiowano problemy oraz sposoby ich rozwiązywania.

Innowacja opiera się kilku głównych wątkach:
A.    wypracowanie modelu wdrożenia dostępności instytucji kultury dla osób ze szczególnymi potrzebami
B.    włączenie organizacji pozarządowych do współpracy ze środowiskiem organizacji społecznych
C.    współpraca pomiędzy organizatorem a JST w celu realizacji wspólnego działania

Celowo, użyto powyżej określenia “wątek”, zamiast “zdefiniowany problem”. 
Przyjęta metodologia pozwoliła na luźne określenie celu, który był dookreślany i podlegał zmianom w cyklach rozmów z organizacjami społecznymi. Uzgodnione kierunki działań, wprowadzane były/są w ramach rocznych planów działania.

Rezultaty zaprojektowanych innowacji to:  

(C) Podkreślenie kluczowej roli organizatora działalności kulturalnej 
Z prowadzonych przez MIK obserwacji procesów zarządczych w sektorze kultury wynika, że organizator instytucji kultury ma inspirować do realizowania wizji przestrzeni publicznej, w tym wizji działalności kulturalnej i projektowej. Ma motywować do działania, ustalając wyróżnienia, nagrody za realizację poszczególnych zadań czy projektów. Organizator sieciuje i ułatwia komunikację osób zarządzających jednostkami publicznymi, instytucjami kultury - umożliwia współpracę.
Organizator powinien umożliwiać długofalowe planowanie i działania, których efekty widoczne będą w dłuższym terminie. Potrzeba elastyczności w dostosowaniu wskaźników do kolejnych etapów zadania. Efekty będą głębsze i długotrwałe, ponieważ będą opierać się na faktycznej zmianie. 

(B) Obecność organizacji pozarządowych
Działalność organizacji pozarządowych, różni się od działalności instytucji kultury, pomimo tego, że właściwie prowadzona działalność ma charakter non-profit. Jednak uwarunkowania prawne, zmuszają podmioty publiczne do funkcjonowania w konkretnych ramach, jak choćby przepisy zamówień publicznych. Z doświadczeń projektu Małopolska. Kultura Wrażliwa wynika, że współpraca pozwala na wzajemne uczenie się i szukanie takich rozwiązań, które ułatwiają wspólne realizowanie działań. Wiele osób zarządzających organizacjami pozarządowymi mogło od środka poznać procesy zarządcze, budżetowe, zakupowe, co pozwala im dziś na lepszą współpracę z innymi samorządami.

(A) Proces zarządzania dostępnością (model wdrażania dostępności)
Z prowadzonych rozmów i obserwacji jasno wynika, że proces wdrożenia dostępności podlega wszystkim elementom charakterystycznym dla procesu zarządczego w instytucji kultury. Potrzebuje motywatora i wizjonera (dyrekcji) oraz koordynatora (koordynatora dostępności). Nie może być realizowany jako zadanie pojedynczej osoby, ponieważ zasoby wiedzy potrzebne do skutecznej realizacji, zależą od poszczególnych zespołów merytorycznych, np.: zamówień publicznych, inwestycji, kustoszów wystaw, promocji. Kluczowe jest ustalenie sposobów komunikacji w instytucji, w kontekście planowania budżetowego, zakupów czy organizacji wydarzeń.
Z doświadczeń projektowych wyprowadzono trzy kryteria sukcesu trwałego wdrożenia dostępności (model wdrożenia dostępności):
Wrażliwość
Empatia odgrywa kluczową rolę. Pozwala na otwartość i dostrzeganie “człowieka” w każdym zadaniu realizowanym przez podmiot publiczny. Jest gwarantem trwałości zmiany i ciągłego rozwoju, w poszukiwaniu nowych rozwiązań, służących różnorodnej publiczności, uczestnikom kultury.
Empatię możemy kształtować realizując warsztaty wprowadzające do obsługi osób z niepełnosprawnościami, tzw. warsztaty empatyczne, które muszą być prowadzone lub współprowadzone przez osoby z niepełnosprawnościami. Dobrze, jeśli taką usługę może zrealizować podmiot lokalny. Pozwoli to na przygotowanie dobrej podstawy pod dalszą współpracę.
Wiedza
Wdrażanie dostępności to ogromny zasób wiedzy, który trzeba zbudować w instytucji, w poszczególnych zespołach. Konieczne jest sięganie po fachową wiedzę, którą wypracowuje się wraz z ekspertem z zakresu dostępności. Nieocenionym zasobem w tym obszarze okazują się sieci współpracy (koordynatorów dostępności czy dyrektorów instytucji). Coraz łatwiej znaleźć też konkretne zasoby wiedzy w internecie, wypracowaną w różnych projektach lub promowaną choćby przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wiedzę tę trzeba odświeżać i rotować wśród pracowników. Dobrą praktyką są wymiany użytecznych narzędzi dostępnościowych pomiędzy instytucjami czy wspólne zamawianie szkoleń.
Rzecznictwo
Celowe podejmowanie działań na rzecz osób z niepełnosprawnościami, jest świadectwem uznania podmiotowości osób z niepełnosprawnościami i ich prawa do uczestnictwa w kulturze, także ich obecności w roli artystów czy pracownicy instytucji kultury. Jest to także wyraz misji publicznej jaką pełni publiczna instytucja kultury w lokalnej społeczności. Prowadząc do trwałej zmiany, coraz łatwiej mówić o otwartości, włączaniu osób z różnymi potrzebami do życia lokalnej społeczności. 
Pojedyncza instytucja kultury może realizować rzecznictwo poprzez organizację wystawy czy warsztatów artystycznych, które poprowadzi osoba z niepełnosprawnością, a nawet poprzez zamówienie tłumacza Polskiego Języka Migowego na wydarzenia przez nią realizowane. Jako instytucja publiczna, tym bardziej jako instytucja zsieciowana, żyjąca misją publiczną, może wprowadzać lub lobbować na rzecz trwałych, systemowych rozwiązań, na przykład: obowiązek wypełniania kosztów dostępności wyodrębnionych w karcie zadania budżetowego (faktycznie funkcjonujące rozwiązanie w Małopolsce). Umieszczenie takiej kolumny przypomina o konieczności przemyślenia i uwzględnieniu dostępności każdego realizowane zadania.

2016

Projekt rozpoczął się w grudniu 2016, warsztatami dla dyrektorów i zastępców dyrektorów instytucji kultury, dla których organizatorem jest Zarząd Województwa Małopolskiego. Wydarzenie to zorganizowano z inicjatywy zastępczyni dyrektora Departamentu Kultury i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego (dalej jako UMWM) Moniki Wiejaczki. Stanowi ono pierwszy krok w kierunku projektu, który swoje podstawy otrzymał w 2017 roku, po włączeniu Małopolskiego Instytutu Kultury w Krakowie (dalej jako MIK) w realizację tego zadania publicznego. Wdrożono wtedy w życie przekrojowy zespół projektowy, wyjątkowo łącząc kompetencje pracowników UMWM oraz MIK.

2017

Działania rozpoczęto poprzez wdrożenie funkcjonowania zespołu projektowego złożonego z pracowników MIK i UMWM, co stanowiło unikatowe rozwiązanie co do realizacji zadań publicznych instytucji kultury.

Powołano Grupę ekspercką złożoną z organizacji społecznych, organizacji pozarządowych, z którymi konsultowano działania projektowe oraz która była źródłem wiedzy eksperckiej dla osób koordynujących działania projektowe. Były to następujące organizacje:

Fundacja Kultury bez Barier

Fundacja 7 zmysł

Fundacja Między Uszami

Fundacja Szansa dla niewidomych

przedstawiciele Zespołu Szkół i Placówek pn. “Centrum dla Niewidomych i Słabowidzących” w Krakowie.

przedstawiciele pełnomocnika rektora Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie ds. Osób Niepełnosprawnych.

W 2017 Zdefiniowano ogólny cel projektu, którym było podniesienie poziomu dostępności instytucji kultury w Małopolsce dla osób z niepełnosprawnościami poprzez dostosowanie oferty kulturalnej, a także rozbudzenie zainteresowania problematyką osób z niepełnosprawnością i zaspokajanie ich potrzeb w sektorze usług publicznych. Wśród celów szczegółowych projektu wskazano doskonalenie kadr instytucji kultury, w tym zwiększenie kompetencji pracowników pierwszego kontaktu w dziedzinie profesjonalnej obsługi klienta z niepełnosprawnościami; wzrost zatrudnienia osób z niepełnosprawnością w wojewódzkich instytucjach kultury; wypracowanie wytycznych/standardów dostępności oraz certyfikacja obiektów kultury z terenu województwa małopolskiego spełniające w/w wymogi.

Dodatkowo zakładano uwrażliwienie pracowników sektora publicznego (np. instytucji kultury, jednostek samorządu terytorialnego administracji państwowej) na obecność i potrzeby osób niepełnosprawnych w życiu publicznym. W 2017 r. zrealizowano 10 warsztatów dla pracownic i pracowników bezpośrednio zajmujących się osobami z niepełnosprawnościami, czyli przede wszystkim osób pierwszego kontaktu: portierek i portierów, szatniarek i szatniarzy, kasjerek i kasjerów, bileterek i bileterów, opiekunek i opiekunów wystaw i innych osób, a także edukatorek i edukatorów i innych osób prowadzących zajęcia, którzy powinni zostać przeszkoleni w zakresie savoir-vivre’u wobec osób z niepełnosprawnościami. Przeszkolono w sumie prawie 500 osób z instytucji kultury Województwa Małopolskiego.

Już w tym roku działalności, podjęto zagadnienia komunikacji zmiany oraz wzmacniania postaw osób wdrażających dostępność. Była to odpowiedź na potrzebę koordynatorów dostępności w tym zakresie. Otrzymali oni celowane szkolenie i praktyczne warsztaty dotyczące asertywności w kontaktach z osobami podejmującymi decyzję, prowadzenia rozmów i negocjacji zmian.

W Centrum Sztuki Mościce w Tarnowie-Mościcach miało miejsce zdarzenie upowszechniające zagadnienie dostępności wszystkim instytucjom kultury województwa małopolskiego - nazwano je Pierwszym Forum Kultury Wrażliwej. 

W ramach programu odbyło się też uroczyste wręczenie świadectw dostępności przyznanych 22 instytucjom kultury przez złożoną z ekspertów Komisję Rekomendacyjną, za zrealizowanie wyznaczonych sobie celów zapisanych w Wytycznych dostępności instytucji kultury (dalej jako Wytyczne). Galę przygotowano we współpracy z Teatrem STU. Podczas uroczystości pokazano spektakl „Mały książę” dostosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnością wzroku i słuchu. Dzięki temu w wydarzeniu wzięło udział 120 dzieci z zaproszonych ośrodków szkolno-wychowawczych.

Na mocy Wytycznych, o których mowa w uchwale Zarządu Województwa Małopolskiego, powołani zostali we wszystkich instytucjach “koordynatorzy dostępności” - czyli pracownicy, których zadaniem było koncentrowanie się na zagadnieniach związanych z dostępnością.

2018

Zmieniono nazwę zadania publicznego na Małopolska Kultura Wrażliwa. Powstała także nowa identyfikacja graficzna projektu, uwzględniająca projektowanie uniwersalne dla osób z niepełnosprawnościami.

Celem głównym zadania pozostało podniesienie poziomu dostępności instytucji kultury dla osób z niepełnosprawnościami poprzez wzrost wiedzy wśród kadr kultury o potrzebach osób z niepełnosprawnościami, a także wzrost gotowości do ich zaspokajania. Odbyło się 5 szkoleń, w tym 4 z tzw. dobrych obyczajów w obsłudze klienta z niepełnosprawnością (wcześniej: szkolenia z pierwszego kontaktu) oraz jedno dwudniowe szkolenie dla kuratorów z instytucji kultury.

Zorganizowano trzydniowy wyjazd dla kuratorów, edukatorów oraz koordynatorów dostępności z instytucji kultury województwa małopolskiego do instytucji, które prowadzą działania na rzecz dostępności i posiadają dobre praktyki w tej dziedzinie. Objazd po trasie Stalowa Wola, Lublin, Warszawa, Wilanów, miał miejsce w dniach 11-13 grudnia 2018. Pracownicy odwiedzanych placówek prezentowali swoje doświadczenia na polu wdrażania rozwiązań, które mają na celu szerokie udostępnianie instytucji dla osób z niepełnosprawnościami, w tym likwidowanie barier architektonicznych, ale też otwieranie się na odbiorców z niepełnosprawnościami słuchu, wzroku czy niepełnosprawnością intelektualną.

Zorganizowano w tym roku jedno motywacyjne spotkanie z dyrektorami instytucji na temat potrzeby dostępności instytucji kultury dla osób z niepełnosprawnościami. Odbyły się także trzy spotkania z koordynatorami dostępności, wprowadzające w temat realizacji Wytycznych. Dokument ten poddano rewizji oraz konsultacjom w ramach Zespołu Rekomendacyjnego.

W październiku zorganizowano Drugie Forum Kultury Wrażliwej - “Otwarci na różnice”. Odbyło się ono w MCK Sokół w Nowym Sączu i zgromadziło ponad 100 osób z instytucji kultury zarządzanych przez samorządy lokalne, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a nawet instytucje prywatne. Wokół forum przeprowadzono w województwie kampanię medialną, promującą otwieranie się małopolskich instytucji kultury na potrzeby osób z niepełnosprawnościami. Film informujący o spotkaniu osiągnął zasięg 10600 wyświetleń w portalu społecznościowym Facebook. Powstała strona internetowa www.kulturawrazliwa.pl, prezentująca projekt i dostępność małopolskich instytucji kultury.

Ostatnim etapem projektu w 2018 roku była ocena dostosowania instytucji do wymagań Wytycznych dostępności. Przez dwa miesiące eksperci projektu z Komisji Rekomendacyjnej odwiedzali instytucje kultury i przedstawili 61 rekomendacji do otrzymania świadectw dostępności. Wręczono je podczas gali w dn. 04 grudnia 2018, zorganizowanej w Operze Krakowskiej. Z okazji tego wydarzenia ponad 100 dzieci z małopolskich szkół dla osób niedowidzących, niewidzących i Głuchych, mogło zobaczyć spektakl Opery Krakowskiej w wersji dostosowanej.

W trakcie tego roku 41 osób z instytucji kultury Województwa Małopolskiego uczęszczało na zajęcia z Polskiego Języka Migowego, prowadzone przez Polski Związek Głuchych Oddział Małopolski (PZG), a współfinansowane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oddział Małopolski (PFRON). Było to możliwe dzięki nawiązaniu trójstronnej współpracy pomiędzy MIK, a PZG i PFRON. 

W sumie zrealizowano 56 godzin warsztatowych, w ramach partnerstwa z 23 instytucjami kultury Województwa Małopolskiego. Dodatkowo utworzono 8 partnerstw z organizacjami pozarządowymi oraz instytucjami pracującymi ze środowiskiem osób z niepełnosprawnościami.

Projekt Małopolska Kultura Wrażliwa został nagrodzony statuetką Lodołamacza w kategorii “Instytucja”, na etapie regionalnym (województwa Małopolskie, Podkarpackie, Świętokrzyskie i Lubelskie) konkursu prowadzonego przez Polską Organizację Pracodawców Osób Niepełnosprawnych.

2019

W tym roku wprowadzono regularne konsultacje dla instytucji kultury Województwa Małopolskiego. Konsultacje dawały koordynatorom dostępności możliwość kontaktu z ekspertami w dłuższym terminie, tak by planowane działania miały charakter długofalowy, a nie skupiały się jedynie na wypełnieniu Wytycznych. W ramach konsultacji wyznaczono cele i przeprowadzono audyt z wdrożenia, który kończył się wręczeniem świadectwa dostępności.

Zorganizowano też otwarte spotkania koordynatorów dostępności i ekspertów (w Ośrodku Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka oraz w Muzeum Armii Krajowej), poświęcone wyznaczaniu i realizowaniu indywidualnych, dopasowanych do życia instytucji celów w wybranych obszarach dostępności (wzroku, słuchu, ruchu). Dodatkowo podejmowane tematy wewnętrznej komunikacji na temat dostępności w instytucji kultury, a także ewakuacji osób z niepełnosprawnościami. 

Odbyły się dwie edycje szkolenia z zakresu komunikacji i savoir-vivre wobec osób z niepełnosprawnością wzroku i słuchu, w których wzięło udział 70 pracowników małopolskich instytucji kultury. W bieżącym roku po raz pierwszy w zakres szkoleń projektu MKW została wprowadzona tematyka dostępności oferty dla osób z niepełnosprawnością intelektualną. Odbyły się trzy edycje szkolenia dotyczącego włączania osób z niepełnosprawnością intelektualną (Zespół Downa i spektrum autyzmu) do uczestnictwa w kulturze. W szkoleniach wzięło udział łącznie 75 osób. Przeprowadzone zostało również dwudniowe szkolenie „Audiodeskrypcja – teoria i praktyka (warsztaty pisania)” dla pracowników Małopolskiego Instytutu Kultury w Krakowie. Szkolenie odbyło się w dniach 9–10 października, a wzięło w nim udział 16 osób.

Podjęto także zagadnienia związane z promocją twórczości osób głuchych oraz osób z niepełnosprawnością słuchu. Odbyły się trzy pokazy spektaklu “Wojna w niebie” w reżyserii Dominiki Feiglewicz:

Przygotowano nową odsłonę strony www.kulturawrazliwa.pl. Zmiana dotyczyła zakładki “Wiedza”, gdzie umieszczono merytoryczne teksty i artykuły, przygotowane z myślą o osobach zainteresowanych tematem dostępności – m.in. 8 materiałów z cyklu „Kultura Głuchych”. Strona została nagrodzona w konkursie IDOL organizowanym przez Fundację Szansa dla Niewidomych.

Podjęto także upowszechnianie efektów projektu na skalę ogólnopolską. Miało to związek z coraz szerszym podejmowaniem tematu dostępności, ze względu na wejście w życie ustaw dotyczących dostępności. Tomasz Włodarski, zastępca dyrektorki MIK, odpowiedzialny za program projektu, wystąpił min.: na konferencji, organizowanej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju, której partnerem byli Fundacja Kultury bez Barier oraz British Council. Konferencja „Sztuka i Niepełnosprawność: Przekraczanie granic/Art and Disability: Crossing the borders” (4–5 kwietnia). Konferencja była poświęcona zwiększeniu dostępności oraz aktywności osób z niepełnosprawnościami w obszarze kultury i sztuki.

Kontynuowano także kurs Polskiego Języka Migowego w małopolskich instytucjach kultury. Dzięki współpracy z PFRON i Polskim Związkiem Głuchych umożliwiono przeprowadzenie zajęć z PJM dla 40 pracowników małopolskich instytucji kultury.

W 2019 roku projekt „Małopolska. Kultura Wrażliwa” został finalistą Europejskiej Nagrody Sektora Publicznego. Konkurs jest organizowany przez Europejski Instytut Administracji Publicznej w Maastricht. Celem konkursu jest promowanie najlepszych i najbardziej innowacyjnych rozwiązań stosowanych w europejskich urzędach. To jedyne polskie zgłoszenie, które dotarło do ścisłego finału tej edycji EPSA. Projekt otrzymał wyróżnienie w kategorii „Najlepsze rozwiązania na poziomie regionalnym”.

W grudniu 2019 roku w KÄRCHER Hala Cracovia Centrum Sportu Niepełnosprawnych odbyło się Trzecie Forum Kultury Wrażliwej. Tematyka skupiała się wokół ustawodawstwa związanego z dostępnością. Pokazane zostały konkretne rozwiązania, które muszą podjąć instytucje kultury, aby sprostać stawianym w ustawach wymaganiom. W Forum uczestniczyło 120 osób.

Trzecie Forum Kultury Wrażliwej zostało zwieńczone koncertem zespół November Project. Zespół, w którego skład wchodzą również osoby z niepełnosprawnościami, walczy ze społecznymi stereotypami na temat wykluczenia. Był to pierwszy w pełni dostępny koncert w Polsce – dostępny dla wszystkich, czyli także dla osób z niepełnosprawnościami wzroku, słuchu i ruchu. Osoby z niepełnosprawnością wzroku i niewidome mogły skorzystać z audiodeskrypcji wykonywanej na żywo przez specjalistę z tej dziedziny. Dla osób niedosłyszących zainstalowana została pętla indukcyjna, zaś osoby Głuche mogły „usłyszeć” muzykę za pośrednictwem specjalnych plecaków, dostarczonych przez fundację Mastercard. Tłumacze PJM na żywo przekładali śpiewane piosenki i wypowiadane przez artystów kwestie. Przestrzeń koncertowa była w pełni przystosowana dla osób z niepełnosprawnością ruchową. Ponadto do pomocy dostępni byli asystenci. Łącznie ukazało się na ten temat ok. 50 materiałów w mediach ogólnopolskich i regionalnych, co pozwoliło dotrzeć do ponad 1,5 mln odbiorców.

2020

Pomimo tego, że odbiorcami działań są głównie koordynatorzy dostępności – “agenci zmian” w instytucjach kultury, to w tym roku, rozszerzono grupę bezpośredniego oddziaływania na pracowników działów inwestycji, osoby zajmujące się infrastrukturą czy zamówieniami publicznymi, a także osoby zajmujące się przygotowywaniem wystaw, opracowywaniem zasobów muzealnych, edukatorzy i edukatorki i in.

Rozszerzenie grup odbiorców wiązało się z odpowiedzią na konkretne potrzeby pracowników instytucji kultury. Doświadczenie poprzednich lat, zmiany prawne i wzrost świadomości społecznej na temat potrzeb osób z niepełnosprawnościami, sprawiło, że cele projektu zostały rozszerzone o przygotowanie konkretnych odpowiedzi jak instytucje kultury powinny realizować wymagania prawne.

Ze względu na epidemię Sars-Cov-2, działania projektowe zostały przeniesione do sieci. Zorganizowano serię 25 webinarów, na które składał się m.in. cykl 10 lekcji polskiego języka migowego (ponad 4380 wyświetleń na portalu YouTube), a także 15 spotkań online dotyczących dostępności instytucji kultury. Tematami webinarów były m.in.: praktyczne aspekty i instalacja pętli indukcyjnych, dobra współpraca z tłumaczami PJM w instytucji kultury, praktyczne zastosowania brajla, czy webinar o tym, jak napisać wniosek o dotację z uwzględnieniem dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami.

W webinarach prowadzonych za pośrednictwem platformy Zoom wzięło udział ok. 800 uczestników (na żywo), a także liczni widzowie oglądający (na żywo) transmisję na portalu Facebook oraz YouTube. Łącznie, w 2020 roku, webinary oglądało na żywo 5618 osób. Zasięg projektu wykroczył poza region Małopolski.

Do przestrzeni wirtualnej zostały przeniesione także szkolenia, kierowane do pracowników małopolskich instytucji kultury. Zorganizowano 10 szkoleń/warsztatów, dotyczących m.in. tworzenia audiodeskrypcji, planowania dostępności architektonicznej, komunikacji alternatywnej z osobami niemówiącymi czy dostępności dla osób z niepełnosprawnością intelektualną. Łącznie, przeprowadzano 51 godzin szkoleniowych, w których wzięło udział ponad 150 uczestników.

Ważnym działaniem w sieci była także organizacja seminarium o audiodeskrypcji i praktycznych aspektach jej stosowania i zamawiania. W seminarium udział wzięło sześcioro specjalistów i specjalistek, a owocem spotkania została publikacja pt. „Jak dobrze zamówić audiodeskrypcję? Praktyczne wskazówki”, wydana w druku oraz w formie elektronicznej i skierowana bezpośrednio do pracowników prowadzących zamówienia publiczne. Publikacja została umieszczona także na stronie Urzędu Zamówień publicznych.

Czwarta edycja Forum Kultury Wrażliwej odbyło się z myślą o osobach pracujących w bibliotekach. Wydarzenie przeprowadzono za pomocą platformy ZOOM (ponad 100 uczestników), i było transmitowane przez portal Facebook (369 wyświetleń).

Od tego roku zmieniono podejście do wspierania instytucji przez ekspertów. Podjęto decyzję o eksperymentalnym wsparciu indywidualnym instytucji, które przekrojowo bada i wzmacnia procesy wewnętrzne w trwałym wdrażaniu dostępności. W 2020 roku działanie przeprowadzono pilotażowo w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu (MONS). Indywidualne podejście jest wynikiem doświadczeń z poprzednich lat, w których działania ekspertów kierowano szeroko do wszystkich instytucji. Nauczyliśmy się jednak, że dostępność to proces zarządczy, który musi być realizowany w instytucji przekrojowo. Poddano analizie wewnętrzne relację między zespołami w MONS, przeprowadzono celowane szkolenia dla wybranych grup pracowników (księgowość, inwestycje, organizacja wystaw, i inne) oraz przygotowano rekomendację, w tym zalecenia dla MIK czy UMWM.

W ramach tego pilotażowego programu wsparcia dla MONS zorganizowano 182 godziny warsztatowe (szkolenia, konsultacje, warsztaty), w których wzięło udział 35 pracowników instytucji. Działaniami zostało objętych 8 oddziałów i filii MONS znajdujących się w 5 różnych lokalizacjach.

Podobnie jak w latach ubiegłych, projekt utrzymał 23 partnerstwa z instytucjami kultury, których organizatorem jest Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Zostały podpisane także porozumienia o współpracy z 6 innymi podmiotami reprezentującymi i działającymi na rzecz środowiska osób z niepełnosprawnością. Łącznie, w 2020 r. nawiązano 29 partnerstw.

Strona projektu wzbogaciła się o 14 artykułów specjalistycznych. Utworzono stronę Kultura Wrażliwa na portalu Facebook: W ramach kampanii medialnej, przygotowano 8 filmów promujących działania instytucji kultury podejmowane w ramach projektu Kultura Wrażliwa. W filmach zaprezentowano inicjatywy koordynatorów i koordynatorek dostępności m.in. z Muzeum Okręgowego w Tarnowie, Teatru Narodowego im. Juliusza Słowackiego w Krakowie czy Ośrodka Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora CRICOTEKA.

2021

Małopolska Kultura Wrażliwa w tym roku przygotowano szkolenia i materiały informacyjne dla administratorów stron internetowych oraz osób odpowiedzialnych za publikację dokumentów cyfrowych, pracowników i pracownic działów promocji, a także osób zajmujących się produkcją wideo i innych materiałów promocyjnych.

Działania projektowe wciąż odbywały się głównie w sieci ze względu na obostrzenia związane z pandemią. Zorganizowano osiem webinarów, których tematami były m.in.: „Jak stworzyć dostępny dokument cyfrowy?”, „Jak opowiedzieć o instytucji kultury w tekście łatwym do czytania i rozumienia (ETR)?”, „Accessible filmmaking – tworzenie dostępnych materiałów wideo”, „Konkurs «Kultura Wrażliwa» – wskazówki i inspiracje” oraz „Moduł dostępności we wnioskach konkursowych”. W webinarach prowadzonych za pośrednictwem platformy Zoom wzięło udział na żywo około 720 uczestników i uczestniczek, a 142 osoby oglądały transmisję z webinarów na Facebooku w czasie ich trwania.

Zorganizowano także trzy zamknięte spotkania konsultacyjne, których tematami były: raport o stanie zapewniania dostępności, oferta tłumaczeń PJM online oraz wymogi ustawy o zapewnianiu dostępności – zamówienia publiczne. W sumie w spotkaniach wzięły udział 44 osoby.

W ramach projektu zatrudniono także konsultantkę ds. dostępności architektonicznej oraz konsultantów ds. dostępności cyfrowej. Do końca roku zrealizowali oni ponad 85 godzin konsultacji indywidualnych i/lub grupowych dla małopolskich instytucji kultury.

Do przestrzeni wirtualnej zostały przeniesione także szkolenia kierowane do pracowników i pracownic małopolskich instytucji kultury. Zorganizowano w sumie cztery szkolenia/warsztaty, dotyczących tworzenia audiodeskrypcji i tekstów alternatywnych, dostępności multimediów, ewakuacji osób z niepełnosprawnościami oraz tworzenia przed-przewodników dla osób w spektrum autyzmu. Łącznie, przeprowadzono ponad 16 godzin szkoleniowych, w których wzięło udział 54 uczestników.

Kontynuując sukces pierwszego seminarium o zamawianiu audiodeskrypcji, przeprowadzono spotkanie i rozmowę online o zamawianiu usług tłumaczeń na Polski Język Migowy (PJM). W seminarium udział wzięło czworo specjalistów i specjalistek, a owocem spotkania została publikacja “Jak dobrze zamówić tłumaczenie na PJM? Praktyczne wskazówki” wydana w dostępnej formie elektronicznej. Wskazano w niej kryteria jakościowe wyboru tłumacza, co było wyjątkowe w skali kraju. Celem ma być zamawianie jakościowych tłumaczeń, faktycznie służących odbiorcom.

Piąte Forum Kultury Wrażliwej odbyło się online i dotyczyło osób ze spektrum autyzmu w instytucjach kultury. Do wystąpienia oraz podzielenia się swoją wiedzą i doświadczeniem zaproszono specjalistów i specjalistki z Fundacji Dziewczyny w Spektrum, Fundacji SYNAPSIS oraz przedstawiciela sektora kultury – edukatora i koordynatora dostępności z Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu. Wydarzenie odbyło się za pomocą platformy Zoom z udziałem ponad 40 uczestników.

Ważnym działaniem podjętym w tym roku był także program pilotażowego wsparcia dla Centrum Sztuki Mościce (CSM). Działanie miało na celu zwiększanie dostępności, zwłaszcza z uwzględnieniem potrzeb odbiorców i odbiorczyń o szczególnych potrzebach.

Kolejny raz prowadzono indywidualne wsparcie - tym razem w ośrodku kultury - Centrum Sztuki Mościce w Tarnowie. W ramach programu poddano analizie zasoby rzeczowe, osobowe i kompetencyjne związane z dostępnością, wyznaczono kierunki i główne obszary pracy z zespołem oraz przeprowadzono specjalnie przygotowane szkolenia dla wybranych grup pracowników i pracownic (tematami były m.in. przepisy, obowiązki i obszary dostępności, działania dla publiczności, przyjazna wizyta w instytucji kultury, ewakuacja i bezpieczeństwo i in.) - zorganizowano 164 godzin warsztatowych (szkolenia, konsultacje, warsztaty), w których udział wzięło 20 pracowników i pracownic instytucji.

Podobnie jak w latach ubiegłych, projekt utrzymał 23 partnerstwa z instytucjami kultury, których organizatorem jest Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Zostały także podpisane porozumienia o współpracy z sześcioma innymi podmiotami reprezentującymi środowiska osób z niepełnosprawnością i działającymi na ich rzecz (Fundacja Kultury bez Barier, British Council Polska, Stowarzyszenie Tłumaczy Polskiego Języka Migowego, Polski Związek Głuchych, Fundacja Polska Bez Barier). Łącznie w 2021 roku współpracowano w ramach 29 partnerstw.

Nowością w projekcie była idea „wrażliwego wolontariatu”. W trakcie wielu spotkań z koordynatorami i koordynatorkami dostępności w instytucjach kultury wybrzmiewał problem braku czasu, ludzi i środków potrzebnych do tego, by należycie zadbać o dostępność. Dlatego postanowiono ogłosić nabór wolontariuszy i wolontariuszek do zdalnego wsparcia działań dostępnościowych w małopolskich instytucjach kultury. Na ogłoszenie odpowiedziało ponad 40 osób chcących się zaangażować i wesprzeć projekt. Z tego grona wyłoniono ostatecznie 12 osób, które od kwietnia do grudnia 2021 roku wspierały koordynatorów i koordynatorki dostępności z pięciu instytucji, m.in.: Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie, Muzeum Etnograficznego i Teatru Witkacego w Zakopanem. Wolontariusze i wolontariuszki odbyli cykl szkoleń wdrażających ich w temat dostępności i potrzeb osób z niepełnosprawnościami (łącznie sześć godzin).

2022

W tym roku, zespół projektowy wychodzi z inicjatywą promocji obecności osób ze szczególnymi potrzebami w instytucjach kultury, jako pracowników, twórców i artystów. Prowadzone są działania bieżące według schematu poprzednich lat, uwzględniając jednak możliwości organizacji spotkań po zniesieniu obostrzeń epidemicznych.

1. Należy zachować ostrożność w definiowaniu wskaźników ilościowych. W 2017 roku, wyznaczono wskaźnik związany w ilością osób z niepełnosprawnościami uczestniczących w wydarzeniach organizowanych przez instytucje kultury. Zgodnie z rekomendacją organizacji społecznych, zmieniono go na wskaźnik ilościowy związany z ilością godzin szkoleniowych oraz związany z liczbą pracowników instytucji kultury uczestniczących w szkoleniach. Przyczyną do zmiany, była obserwacja, że proces dojrzewania środowiska osób z niepełnosprawnościami do wizyt w instytucjach kultury jest wolniejszy niż roczne cykle pomiaru skuteczności działań. Poza tym, obecność ta nie wynika jedynie z działań instytucji kultury, udostępniających swoją ofertę, ale wymaga działań edukacyjnych, zmieniających świadomość strony społecznej. Jest to proces długofalowy o szerokim spektrum działań.
2. Bezpośrednie efekty wdrażania dostępności widoczne były na podstawie rocznych planów realizowania dostępności, przygotowywanych przez instytucje kultury. Nad ich planowaniem, realizacją oraz oceną czuwała Grupa Rekomendacyjna, w której większość stanowiły organizacje społeczne. Było to pierwsze tak głębokie włączenie głosu społecznego w ocenę działań podmiotu publicznego w naszym regionie.
3. Wypracowany model wdrażania dostępności, jest obecnie multiplikowany w projektach, w których zaangażowane są współpracujące organizacje pozarządowe, na poziomie krajowym i regionalnym, np. projekt Kultura bez Barier, realizowany przez PFRON, Fundację Kultury bez Barier, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
4. Działania projektu Małopolska Kultura Wrażliwa uruchomiły szeroką dyskusję o obecności osób z niepełnosprawnościami w przestrzeni publicznej. Widoczne jest zaawansowanie wdrażania dostępności w sektorze kultury, w porównaniu z innymi sektorami, w tym sektorem administracji publicznej.
5. Małopolskie instytucje kultury regularnie zgłaszają wysokiej jakości aplikacje o środki publiczne w projektach dotyczących dostępności.

Projekt nie finansuje wydatków o charakterze inwestycyjnym.

Ewentualne wydatki w tym zakresie były (są) finansowane w ramach innych zadań własnych lub ze środków zewnętrznych (np. środki POIIŚ).

Wydatki bieżące partnera prowadzącego działania to około 100 000 zł rocznie (w zależności od realizowanych zadań). Łączny budżet partnera prowadzącego oraz Departamentu Kultury i Dziedzictwa Narodowego to ok. 250 000 tysięcy zł rocznie, w tym budżet szkoleń; wdrażania indywidualnego wsparcia dla wybranych instytucji; godziny konsultacji z ekspertami (Grupą Rekomendacyjną) oraz konkurs dla organizacji pozarządowych, realizujących działania na rzecz dostępności z lokalnymi instytucjami kultury.

• zaplanowanie strategii długoletniej, min. 5 letniej
• wdrożenie modelu: wrażliwość - wiedza - rzecznictwo
• uwzględnienie zaangażowania różnych zespołów, zaczynając od osób zarządzających
• zbudowanie rady/grupy organizacji pozarządowych, współpracujących przy planowaniu działań i ocenie ich skuteczności
• organizator - wyznacza kierunek zmian, motywuje, komunikuję potrzebę zmiany 
• uwzględnienie ryzyka zwiększonej administracji projektem - tym bardziej, że konieczna jest bliska współpraca ze stroną społeczną